زمردهای کمیاب و گرانبهای پنجشیر در مسیر پر پیچ و خم تاریخ افغانستان هم منبع نزاع بوده و هم برای صاحبان قدرت ثروت فراوان به ارمغان آورده اند.
«صبح نماز را خوانده، تا دیگر و شام کار می کنیم.بیست روز یک ماه پیش زمرد به ارزش سه هزار و سی و نیم صد دالر فروخته شد.فیصدی اش را «امارت اسلامی» می گیرد و متباقی اش را تقسیم کردند که به من که یک شریک در معدن استم، چهار هزار یا چهار و نیم هزار افغانی رسید.»
نقیب الله، یک باشنده پنجشیر، یکی از دست اندرکاران روند استخراج زمرد های گرانبهایی است که در دل کوهپایه ها پنهان شده اند.
کار استخراج عمدتاً غیرحرفه ای با تلاش های جسمانی و خطرهای فراوان به همراه است.
از آنجایی که در جریان استخراج معادن زمرد، از مواد انفجاری کار گرفته می شود، انفجار بمب در جریان استخراج قربانی هم می گیرد.
به گفته نقیب الله، رویداد های مثل برف کوچ نیز سبب زخمی شدن و حتی جان باختن معدن کاران می شود:
«کار کوه خیلی طاقت فرسا است. بسیار جنجال خود را دارد. همیشه مردم با کوه و مواد انفجاری سر دچار هستند. تکلیف مردم زیاد است. صوف است. هوای سرد. یک ماه پیش، دو سه نفر را برفکوچ برد و شهید شدند.»
کارگران معدن زمرد پنجشیر
آمار رسمی در مورد تلفات وارد شده به معدنچیان زمرد در پنجشیر وجود ندارد.
عمدتاً افراد نادار به عنوان معدنچی در معادن زمرد پنجشیر کار شاقه و خطرناک انجام می دهند
نقیب الله می افزاید که عمدتاً افراد نادار به عنوان معدنچی در معادن زمرد پنجشیر کار شاقه و خطرناک انجام می دهند.
« مردم بسیار غریب در آن جا در بدل معاش کار می کنند. ماهانه شش هزار، هفت هزار افغانی می گیرند و کار می کنند. دو سه نفر ما داریم، هفت هزار، هشت هزار معاش دارند. ماه شان که پوره شد، سروند ما از «خرچ والا» می گیرد و به آن ها می دهد. سبب رشد اقتصاد مردم نمی شود. به کسانی که زمرد زیاد می براید، به رشد اقتصاد شان کمک می کند. مردمی که کار می کنند، در مجموع مردم غریبکار و بیچاره هستند که در جایی دیگر که کار نمی یابند، می روند و مزدور کاری می کنند.»
«حکومت، پول ولایت پنجشیر را در خود پنجشیر مصرف کند»
مردم محلی از حکومت طالبان می خواهند که پول به دست آمده از فروش زمرد پنجشیر را در بخش تطبیق پروژه های عام المنفعه و رشد اقتصادی این ولایت هزینه کند.
یکی از باشنده های محلی پنجشیر به رادیو آزادی می گوید که آنان تا هنوز در این بخش شاهد هیچ اقدام ملموسی نبوده اند:
«پولی را که حکومت از طریق استخراج زمرد پنجشیر به دست می آورد برای بازسازی ولایت پنجشیر مصرف شود. پنجشیر جاده یک طرفه دارد. دو موتر نمی تواند «بر در بر» برود. اکثریت ولسوالی ها و قریه هایش سرک درست، پل و پلچک ندارد. نمی دانیم که حکومت پول استخراج زمرد را در کجا مصرف می کند. خواست ما از حکومت اینست که پول ولایت پنجشیر را در خود پنجشیر مصرف کند.»
علیم داد علیم، از باشنده های روستای سفید چِهر ولسوالی حصه اول ولایت پنجشیر است و تجربه کار در بخش استخراج معادن زمرد آنجا را دارد.
او می گوید که پیش از حاکمیت دوباره طالبان بر افغانستان نیز از عواید استخراج معادن زمرد پنجشیر برای آبادی در این ولایت چندان کار گرفته نشده است.
علیم داد علیم باشنده ولسوالی سفید چهر پنجشیر
آقای علیم می افزاید که در گذشته عمدتاً مسئولان ولسوالی چیزی به نام مالیه می گرفتند و حیف و میل می کردند:
«امروز وضعیت طوری است که ولسوالی هیچ دخل و غرضی ندارد و مستقیم به ولایت مربوط است. {مقام} ولایت {پول} می گیرد. اما آنچه که مهم است، حالا چه ولسوالی چه ولایت، در گذشته هم مسئولین درصدی شان را می گرفتند، این که در کجا مصرف می کردند، ما چیزی را در منطقه ندیده ایم که از آدرس عواید معدن، یک پروژه یا بخشی از توسعه اجتماعی تطبیق شده باشد. در گذشته هم شاهد نبودیم، امروز که اصلاً.»
عواید صدها هزار دالری طالبان
حاجی ملک فیصل رئیس اتحادیه سنگ فروشان افغانستان است.
او به رادیو آزادی گفت که وزارت معادن و پترولیم حکومت طالبان به گونه منظم از درک فروش زمرد استخراج شده مالیه می گیرد.
به گفته حاجی فیصل، متباقی پول به جیب مالکان معادن و شرکای شان می ریزد:
«پولش به مالک معدن، هر کسی که آن جا است، می رود. مالکان معادن شرکا استند. تنها ۱۰ درصد آن را وزارت معادن و پترولیم مالیه اخذ می کند.»
ریاست معادن و پترولیم حکومت طالبان در پنجشیر در ماه حمل امسال از فروش نزدیک ۶۵۰۰ قیراط زمرد به ارزش ۱۸۵ هزار دالر امریکایی خبر داد.
این ریاست گفته است که پارسال بیش از ۵۰ هزار قیراط زمرد این ولایت در بدل اضافه از ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار دالر امریکایی فروخته شده است.
پارسال بیش از ۵۰ هزار قیراط زمرد پنجشیر در بدل اضافه از ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار دالر امریکایی فروخته شد
مقامات ریاست معادن و پترولیم حکومت طالبان در پنجشیر گفته اند که از ۱۰ درصد حق امتیاز فروش این مقدار زمرد بیش از ۳۶۲ هزار دالر عاید به دست آمده است.
اما آن ها نگفته اند که از این پول برای چه اهداف استفاده می شود.
آذرخش حافظی، عضو هیئت مدیرۀ اتاق تجارت و سرمایه گذاری افغانستان است.
آقای حافظی پیشنهاد می کند که زمرد به عنوان سرمایه مردم افغانستان باید به گونه قانونی و شفاف و با استفاده از تکنولوژی پیشرفته استخراج و با در نظر داشت نرخ بین المللی فروخته شود و حداکثر درآمد آن برای تطبیق پروژه های مردمی به کار برود:
«وزارت معادن و پترولیم افغانستان متاسفانه سال های دراز حسابدهی شفاف و دقیق نداشته است. حالا هم تا هنوز من گزارشی دقیق را ندیده ام که چقدر کدام جنس ما استخراج شده، چقدر پول از بابتش بدست آمده و کجا رفته و از این پول ها برای چه مقاصد استفاده می شود.»
در حال حاضر کی ها بر این معادن کنترل دارند؟
معدنچیان و دیگر افراد آگاه و دخیل در استخراج معادن زمرد می گویند که در حال حاضر طالبان صد در صد بر معادن زمرد در ولایت پنجشیر کنترل دارند.
علیم داد علیم می گوید که صدور جواز فعالیت در معادن زمرد نیز یکی از منابع عایداتی طالبان است:
«سالانه در بدل هر جواز مبلغ ۱۰ هزار افغانی می گیرند و وقتی که زمرد استخراج می شود هیچ کسی حق ندارد که آن را در جای دیگر به فروش برساند مگر این که در حضور جمعی از مقامات طالبان و تاجران در تالار ولایت پنجشیر باید در محضر عام فروخته شود. به محض این که فروخته می شود طالبان همان ۱۰ درصد خمس یا مالیات خودشان را جدا می کنند.»
«بخشی از عواید قوماندان کوه به جیب طالبان می رود»
قوماندان کوه وظیفه دارد تا از امور مربوط به استخراج معادن نظارت کند و به حل مشکلات و اختلافات بپردازد.
او از سوی کمیسیونی به ریاست والی طالبان در پنجشیر به کار گماشته می شود.
علیم داد علیم می گوید که طالبان بر قوماندانان کوه محدودیت های مالی وضع کرده اند:
«روال طوری بود که تمام معادن، هر یک ماهانه مبلغ هزار یا هزار و پنجصد افغانی به قوماندان کوه می پرداختند. در تازه ترین معلوماتی که به دست آورده ایم، مسئولان طالبان محدودیت وضع و به قوماندان کوه معاش تعیین کرده اند و آن پول ا خودشان می گیرند.»
آذرخش حافظی کارشناس
آذرخش حافظی در کل استخراج معادن را منبع خوب رشد اقتصاد کشور می داند و بر شفافیت در این پروسه تاکید می کند.
او به رادیو آزادی می افزاید، چون که مردم محلی در جریان روند استخراج معادن متاثر می شوند، مثل آلودگی محیط زیست، باید برایشان خدمات عرضه شود.
«مطابق معیار های بین المللی، در هر جایی که معادن وجود دارد، مردم محلی اولویت دارند تا به کار گماشته شوند و از حاصل فروش مواد معدنی برای شان اماکن عام المنفعه می سازند، مثلاً مراکز فرهنگی، درمانی، تفریحی، پارک ها، کودکستان ها، خانه سالمندان و سهولت های مختلف زندگی را برایشان فراهم می کنند تا احساس کنند که بودن معدن برای شان مصیبت نیست بل که دریچه ی به سوی رفاه است.»
قاچاق زمرد به بیرون از افغانستان
ملک فیصل رئیس اتحادیه سنگ فروشان افغانستان می گوید که افزون بر وزارت معادن و پترولیم حکومت طالبان، وزارت مالیه طالبان نیز از تاجران پول می گیرد که به گفته اش این راه را برای قاچاق زمرد افغانستان باز کرده است.
او به گونه مشخص نگفت که وزارت مالیه حکومت طالبان چه مقدار پول می گیرد:
«یک مشکل عمده در این بخش وزارت مالیه { حکومت طالبان} است که در پهلوی وزارت معادن، یک پول دیگر را وزارت مالیه می طلبد. آن پول بسیار اضافی است و به این سبب یک تعداد این سنگ را قاچاق می کنند.»
تلاش کردیم نظر وزارت مالیه حکومت طالبان را بپرسیم، اما مسئولا دست یاب نبودند.
رادیوی ملی تحت کنترول طالبان در سیزدهم ماه حوت از توقف استخراج غیرقانونی معادن زمرد پنجشیر و قاچاق آن خبر داد.
این رسانه به نقل از همایون افغان، سخنگوی وزارت معادن و پترولیم حکومت طالبان گزارش داد که معادن زمرد پنجشیر پیش از حاکمیت دوباره طالبان بر افغانستان به گونه غیر قانونی استخراج و قاچاق می‌شد و حالا جلو این کار گرفته شده است.
شیخ محمد راشد، شهروند پاکستان، تاجر سنگ های قیمتی در شهر دبی است.
او در صحبت با رادیو آزادی تایید کرد که زمرد پنجشیر به اشکال گونه گون به بیرون از افغانستان قاچاق می شود.
آقای راشد می گوید که افراد این سنگ گران بها را در لاری ها پنهان و قاچاق می کنند:
«این ها همه قاچاق می شود. زمانی که به میدان هوایی دبی رسیدیم، قیمت گذاری می کنیم. به طور مثال، اگر ۱۰ هزار دالر بخرمش، نرخش را ۳۰ هزار دالر تعیین می کنیم. ۲۰ هزار دالر خود را بالایش می گذارم. یا همین طور اگر به من فرانکفورت یا میلان برسم، به خاطر حکومت و سیستم مالیات، نرخش را همراه با فایده خود تعیین می کنیم.»
کارگران در یک معدن زمرد پنجشیر
آمار رسمی در مورد این که سالانه چه مقدار زمرد از افغانستان به خارج منتقل می شود، وجود ندارد.
طارق فرهادی، مشاور ارشد پیشین بانک جهانی در این مورد بیشتر می گوید:
«مقدار و قیمتش درست روشن نیست که از افغانستان سالانه چه مقدار {زمرد} به بیرون منتقل می شود. ارتباط به این می گیرد که استخراج شده می تواند یا نه. اما امکان دارد که سالانه به ارزش بین ۳۵ تا ۵۰ میلیون دالر سنگ گرانبها به خارج از افغانستان صادر شود. این صادرات رسمی نیست. برخی اوقات در سابق در روز های اول نظام جمهوری نیز شاید این قاچاق با استفاده از طیاره آریانا صورت گرفته باشد.»
در حال حاضر هفتصد معدن زمرد در ولایت پنجشیر وجود دارد
در حال حاضر هفتصد معدن زمرد در ولایت پنجشیر وجود دارد که سه صد آن فعال است.
این معادن در سه دره همجوار خنج، سفید چهر و دشت ریوت مربوط ولسوالی حصه اول ولایت پنجشیر موقعیت دارند.
علیم داد علیم می گوید که به احتمال زیاد در دیگر بخش های پنجشیر هم معادن زمرد وجود دارد، اما تا هنوز تثبیت نشده است.
در استخراج هر معدن بین ۳۰ تا ۷۰ نفر به گونه مشارکتی کار می کنند.
یک تن مسئول معدن یا به اصطلاح «سروند» تعین می شود. بین ۶ تا ۱۲ نفر دیگر به عنوان کارگر موظف می شوند.
افراد دیگر هزینه کار استخراج معدن و ماشین آلات و تجهیزات و مواد انفجاری، غذا و مواد سوخت را فراهم می کنند.
تعدادی هم در انتقال غذا، مواد سوخت و مواد انفجاری به کوه سهم می گیرند.
آن ها ساعت ها پیاده منزل می کنند تا به معادن سنگ های سبز رنگ برسند.
معدنچیان ماه ها در کوه می مانند.
نقیب الله بیشتر می گوید:
«فعلاً در معدنی که کار می کنیم، ۴۸ تا ۵۰ شریک استیم. ۷ یا ۸ نفر کارگر استند. بسیاری مردم خرچ و تعدادی هم ماشین آلات می دهند.»
معادن زمرد به گونه غیر حرفه ای و با استفاده از تجهیزات سنتی استخراج می شود.
آقای علیم می افزاید که در استخراج معادن از مواد انفجاری کار گرفته می شود، شیوه که در برخی موارد به زمرد زیان می رساند:
« کمر کوه را با استفاده از ماشین های برمه سوراخ می کنند. بعدش بمب سرمه ای خاکی را در داخل سوراخ جابجا می کنند. سپس بمب را با پلته و پتاقی منفجر می کنند و خودشان بیرون می شوند. ماشین های دیگر و جنراتور ها در بیرون است و دود انفجار را از داخل معدن بیرون می کند. گاهی زمانی که داخل معدن شده اند دیده اند که هرچه زمرد بوده، ریز ریز شده است. چون که متوجه نشده اند که بمب را در بیخ زمرد جابجا کرده اند و زمرد ریز ریز شده و از کار افتاده است.»
ملک فیصل می گوید که زمانی در نتیجه استخراج غیر معیاری به زمرد زیان می رسد از ارزش اصلی آن می کاهد.
«صد درصد این ضرر را دارد. غیر مسلکی و توسط انفجار استخراج می شود. انفجار صد درصد به پیکر زمرد صدمه وارد می کند.»
آیا طالبان از استخراج زمرد پنجشیر برای تمویل فعالیت های خود در پنجشیر و فراتر از آن استفاده می کنند؟
افراد طالبان در پنجشیر
جنرال فرید احمدی، قوماندان پیشین قول اردوی نیروهای خاص کماندوی نظام جمهوری مخلوع افغانستان است.
او می گوید که طالبان برای فروش زمرد پنجشیر یک کمیسیون ویژه تشکیل داده اند و در آن به گفته اش مقامات طالبان از قندهار و کابل حضور دارند.
جنرال فرید می افزاید که عمدتاً در لیلام زمرد پنجشیر چینی ها و پاکستانی ها اشتراک می کنند و زمرد را با نرخ بلند می خرند. جنرال احمدی به رادیو آزادی بیشتر گفت:
«پول این شامل بودجه دولت از طریق بانک مرکزی و یا وزارت مالیه سرازیر نمی شود. به شکل نقد گرفته می شود و به شکل نقد بین شبکه قندهار و کابل و استخبارات طالبان برای منافع شخصی خودشان توزیع و تقسیم می شود. یک روپیه این پول برای پروژه بازسازی یا ارائه خدمات به مردم پنجشیر یا ولایت پنجشیر مصرف نمی شود. از تمام معادن افغانستان از بدخشان گرفته تا کنر و جنگل های چوب نورستان، همه این بین خود «جنگسالاران» طالب، رهبران شان تقسیم می شود.»
جنرال احمدی: بخشی از پول استخراج زمرد پنجشیر را کندک های انتحاری طالبان دریافت می کنند.
جنرال احمدی افزود که بخشی پول استخراج زمرد پنجشیر را کندک های انتحاری طالبان دریافت می کنند.
«برای بودجه نظامی شان، همان کمک هایی که ایالات متحده می کند، کافی است. چون که فعلاً جبهات جنگ قوی و سراسری در برابر طالبان وجود ندارد، او مصارف شان را تکافو می کنند. یک مقدار این پول خصوصی برای کندک انتحاری ها، کسانی که منتظر استند و شامل بودجه دولتی نیستند، توزیع می شود.»
قاری فصیح الدین فطرت، لوی درستیز طالبان در اوایل ماه مارچ امسال به شبکه خصوصی طلوع نیوز گفت که کندک های انتحاری طالبان منحل شده و اعضایش در قطعات نیروهای ویژه طالبان جذب شده اند.
اداره سرمفتش خاص ایالات متحده در امور بازسازی افغانستان، سیگار در سی ام ماه اکتوبر سال ۲۰۲۳ در گزارشی نوشته بود که دو سال پس از خروج نیروهای امریکایی از افغانستان، ایالات متحده بزرگترین کمک کننده به مردم افغانستان است.
سمبول اداره سرمفتش خاص ایالات متحده امریکا برای بازسازی افغانستان
به گفته سیگار، در این مدت، ایالات متحده یازده میلیارد و یازده صد میلیون دالر کمک به افغانستان و پناهجویان افغان اختصاص داده یا در دسترس شان گذاشته است.
یک گزارش ملل متحد در سال ۲۰۲۲ نشان می دهد که استخراج غیرقانونی معادن زیر حاکمیت طالبان افزایش یافته است.
در گزارش آمده که سنگ های قیمتی و فلزات نیمه قیمتی به آسیای مرکزی، اروپا و خلیج فارس قاچاق می شود.
گزارش های بین المللی ارزش ذخایر معدنی و دیگر مواد خام افغانستان را بین ۱ تا ۳ تریلیون دالر تخمین می کنند.
در بخشی از گزارش تازه مفصل انستیتوت جورج دبلیو بوش آمده است که طالبان در حال حاضر بر استخراج و صادرات ثروت معدنی افغانستان نفوذ تقریباً کنترول نشده دارند.
در گزارش از آلومینیوم، زغال سنگ، مس، طلا، گچ، آهن، سنگ های قیمتی، سنگ مرمر، اونیکس، تالک و لیتیوم یادآوری شده است.
محمد رادمنش، آگاه امور نظامی
محمد رادمنش، آگاه امور نظامی به این باور است که طالبان از عواید معادن برای اکمالات شان استفاده می کنند:
«در شرایط کنونی اکثراً عایدات طالبان از استخراج معادن در پنجشیر، پکتیکا، لوگر و ولایت سرپل تخصیص داده شده است که همه برای مصارف قطعات طالبان و تنظیم فعالیت های نظامی طالبان تخصیص داده شده است.»
طالبان به گونه مشخص نگفته اند که عواید به دست آمده از استخراج معادن زمرد پنجشیر را در کجا مصرف می کنند.
اما طارق فرهادی، مشاور ارشد پیشین بانک جهانی می گوید که احتمالاً بخشی از این عواید به جیب قدرتمندان طالب می رود و از قسمت دیگرش برای پرداخت معاش کارمندان دولت استفاده می شود:
«سنگ اجازه داده است که جنگ ها تمویل شود. طالبان هم این را استفاده می کنند و پولی که می گیرند، وزارت معادن برخی اوقات آن را حراج می کند و شاید به وزارت مالیه طالبان بفرستند تا آن را به قدرتمندان طالبان که در سکتور های امنیتی استند و مهم، تقسیم کند. ناگفته نماند که طالبان با استفاده از یک قسمت معاش کارمندان دولت را می پردازند. از زنان را کمتر، از مردان را می دهند. معاش های تقاعده را نپرداخته اند چون که موضوع سابق است، اما فعلاً برای کسانی که در حکومت کار می کنند، معاش می پردازند.»
در مورد تولید زمرد در پنجشیر سوابق رسمی یا عمومی در دسترس نیست.
بر اساس برخی گزارشها، احمد شاه مسعود، رهبر جبهه مقاومت در دهه نود میلادی، ارزش زمرد استخراج شده در این ولایت در ۱۹۹۰ را تقریباً ۸ میلیون دالر تخمین کرده بود.
طارق فرهادی، مشاور ارشد پیشین بانک جهانی
به گفته آقای فرهادی، «جبهه شمال» نیز از پول به دست آمده از این سنگ قیمتی ماشین جنگی اش را فعال نگه داشته بود:
«در پنجشیر در زمان روس ها و بعدش در جریان جنگ های داخلی جبهه شمال از این سنگ ها و فروش آن مستفید شده است و از صادراتش به پاکستان، دبی، بعدش به سنگاپور و برازیل برای تراشیده شدن و سرانجام به اروپا.»
پس از استخراج چه می شود؟
مجتبی قسیم، تاجر سنگ های قیمتی است. او مراحل پس از استخراج زمرد را اینگونه شرح می دهد:
«بسیاری سنگ ها پس از استخراج، کت، پالش و دیزاین می شوند. بعد برای هر سنگ سرتیفیکیت {سند رسمی} و شماره در نظر گرفته می شود و در بازار های بین المللی بر اساس همان سند فروخته می شود.»
زمرد افغانستان در کجا تراش می شود؟
آذرخش حافظی می گوید که زمرد در داخل افغانستان پروسس نمی شود. به گفته او، در گذشته در کارخانه ی «حجاری و نجاری» ماشین های معیاری وجود داشت که سنگ های قیمتی مثل زمرد و لاجورد تراش می شدند.
اما به گفته آقای حافظی، این کارخانه در طول سال ها جنگ از کار افتاد:
«ما یک موسسه معتبر و معیاری که بر اساس استندرد های سازمان بین المللی استندرد قطع کند و برایش سرتیفیکیت دهد، نداریم. اولین ایستگاهش پاکستان است. یک اندازه ایران هم بوده. یک اندازه به آسیای مرکزی، قفقاز و مسکو هم منتقل می شود. فایده زیادتر را آن ها کسب می کنند. پروسس را آن ها انجام می دهند. حالا یک اندازه قطع و بُرید { زمرد} در دبی هم انجام می شود. به آن ارزش از سوی ما اضافه نمی شود.»
زمرد پنجشیر از با ارزش ترین زمرد های جهان است
شیخ محمد راشد، تاجر پاکستانی سنگ های قیمتی در شهر دبی، زمرد پنجشیر را از جمله با ارزش ترین زمرد های جهان توصیف می کند:
«بهترین زمرد از افغانستان آمده می تواند. از پاکستان و کلمبیا آمده می تواند. بناً بهترین زمرد از تمامی همین سه کشور می آید. اما اگر شما بهترین زمرد را مقایسه کنید، پنجاه درصد مردم رنگ زمرد افغانستان را می پسندند. پنجاه درصد مردم رنگ زمرد کلمبیا را می پسندند و متباقی به طور مثال تمامی سنگ های رنگه ریزه برای ساعت های دستی سوئیسی از پاکستان به رولیکس و دیگر شاخه های فروشگاه های ساعت های دستی صادر می شود.»
کیفیت و ارزش زمرد پنجشیر
مجتبی قسیم، تاجر سنگ های قیمتی باور دارد که ویژگی های زمرد پنجشیر آن را از سنگ های دیگر متفاوت می سازد:
«کمیاب بودنش، رنگ بسیار خوبش، شفاف بودنش و منرال های مختلفی که دارد، از ویژگی های زمرد پنجشیر است.»
نمونه یی از زمرد پنجشیر در کف دست یک کارگر معدن
حاجی غازی، تاجر زمرد پنجشیر، ویژگی های زمرد پنجشیر را اینگونه شرح می دهد:
«زمرد در افغانستان زیاد است، از نورستان است، از لغمان است. مگر زمرد پنجشیر کیفیت بسیار بلند دارد. پنجشیر بهترین زمرد دارد. یک قیراطش تا ۱۰ هزار، ۴۰ هزار و ۵۰ هزار فروخته می شود. البته اگر دانه کلان باشد.»
مجتبی قسیم، تاجر سنگ می گوید که زمرد به هر اندازه ی که شفاف باشد، به همان اندازه ارزشش زیاد است:
«اوسط زمرد پنجشیر، زمرد افغانستان از یک هزار و پنجصد دالر آغاز می شود. قیمت ترین زمرد که از افغانستان فروخته شده، ۱۰ اعشاریه ۱۱ قیراط از افغانستان در سال ۲۰۱۵ در حراج کریستیز ۱ اعشاریه ۵ میلیون دالر فروخته شده است.»
زمرد پنجشیر چگونه به بیرون از افغانستان منتقل می شود؟
محمد ارشاد، مدیر اجرایی شرکت خصوصی «زمرد پنجشیر» در شهر دبی است. او به رادیو آزادی گفت که آن ها بیش از ۱۳ معدن در پنجشیر دارند.
آقای ارشاد در پیام نوشتاری به رادیو آزادی گفت، زمانی که زمرد را استخراج می کنند، به نماینده های حکومت طالبان اطلاع می دهند و آنها لیلام را تنظیم می کنند و زمرد استخراج شده همان جا فروخته می شود.
به گفته آقای ارشد، آن ها خود نیز همان زمرد را از لیلام می خرند، اگر نرخش مناسب باشد.
زمرد نخست از پنجشیر به کابل و سپس به پشاور و بعدش به دبی منتقل می شود
او در ادامه می افزاید که زمرد نخست از پنجشیر به کابل و سپس به پشاور و بعدش به دبی منتقل می شود.
به گفته او، در حال حاضر مشکل اینست که زمرد به گونه مستقیم از افغانستان به امارات متحده عربی منتقل نمی شود.
آقای ارشاد افزود که پس از حاکمیت دوباره طالبان بر افغانستان، زمرد مستقیماً به کشور های مختلف از افغانستان منتقل می شد.
مشکلات تاجران زمرد و کاهش صادرات
آقای ارشاد گفت که در جریان انتقال زمرد از افغانستان به پاکستان و سپس به امارات متحده عربی با مشکلات زیادی از جمله سرقت زمرد رو به رو می شوند.
او افزود که گمرکات افغانستان ده در صد مالیه از زمرد لیلام شده می گیرند و زمانی که زمرد به دبی می رسد، نیز امارات متحده عربی درصد مالیه اخذ می کند.
به گفته او، مشکلات در انتقال زمرد یکی از عوامل کاهش صادرات زمرد افغانستان به بیرون از کشور است، اما مشخصاً نگفت که چقدر کاهش یافته است.
آقای ارشاد می گوید که پس از حاکمیت دوباره طالبان بر افغانستان، آن ها برای بیش از یک سال از افغانستان زمرد وارد کرده نتوانستند، زیرا به گفته اش طالبان صادرات زمرد را متوقف کرده بودند.
ولایت پنجشیر در نقشه افغانستان
حافظ محمد آغا حکیم، والی ولایت پنجشیر در یک نشست در ۲۷ ماه فبروری امسال از علاقمندی تاجران امریکایی و فرانسوی برای سرمایه گذاری در استخراج زمرد پنجشیر سخن گفت:
«تاجر فرانسوی هفته گذشته آمده بود و اراده داشت تا در بخش زمرد و استخراج معادن سرمایه گذاری کند. امروز یک کمپنی امریکایی که غالباً، رئیس اتاق تجارت امریکاست، هم به کابل آمده و در هوتل سرینا است. آن ها هم پلان دارند تا در پنجشیر سرمایه گذاری کنند.»
اتاق تجارت افغان ـ امریکا برای تبصره در این مورد در دسترس نبود.
چقدر سرمایه گذاری خارجی در بخش زمرد پنجشیر ممکن است؟
محمد ارشاد، مدیر اجرایی شرکت خصوصی «زمرد پنجشیر» در شهر دبی می گوید که استخراج معادن زمرد در افغانستان نسبت به کشور های دیگر به مراتب متفاوت و مشکل است.
به گفته او، به همین دلیل به سرمایه گذاری بسیار هنگفت نیاز است تا وسایل و تجهیزات عصری ای که با استفاده از آن بهتر از حال حاضر معادن زمرد استخراج شود، به افغانستان منتقل شوند. هنوز مشخص نیست که چه زمانی چنین خواهد شد.
آنچه مشخص است، این است که استخراج غیرحرفه ای معادن زمرد پنجشیر و صادرات و قاچاق آن زیر سلطه طالبان همچنان ادامه دارد.
مردم محلی به امید کاهش فقر و بیکاری مشتاقانه منتظر بهبود زندگی خود از درآمدهای زمرد پنجشیر هستند؛ اما هنوز نمی دانند که آن روز کی فرا خواهد رسید.
ژکفر احمدی این گزارش را به همکاری مصطفی صدیقی، فرشته نگاه و مقیم نایب تهیه کرده است.