تاتارهای افغانستان پس از صد‌ها سال در تلاش بازجویی هویت فراموش‌شدۀ خود اند.
بنیاد فرهنگی تاتارهای افغانستان در کابل به رادیو آزادی گفته سعی دارد تا تاتارهای افغان در سرتاسر این کشور را با فرهنگ فراموش‌شده‌شان آشنا کند و زمینه احیای زبان تاتاری در کشور را مساعد سازد.
این بنیاد به همین منظور با جمهوری تاتارستان روسیه نیز روابط برقرار کرده.
ذبیح الله تاتار، رئیس این نهاد می‌گوید که تاتارهای افغانستان در ۱۲۱۹ میلادی حین حمکروایی خوارزم‌شاهیان در خراسان از کرانه‌های دریای سیاه در روسیه به مناطق شمالی افغانستان کوچیده اند.
او گفت که نخستین بار تاتارها در ولایت سمنگانِ افغانستان مسکن‌گزین شده اند.
ذبیح الله تاتار می‌گوید که به دلیل تغییرات جغرافیایی و تأثیر پذیری محیطی تاتارهای افغان زبان مادری‌شان را فراموش کرده و به دیگر اقوام کشور چون؛ ازبیک‌ها، پشتون‌ها، تاجیک‌ها و هزاره‌ها پیوسته اند.
او می‌گوید برای احیای مجدد زبان تاتاری در افغانستان، این بنیاد با کانگرس بین‌المللی تاتارها در جمهوری تاتارستان روسیه نیز روابط فرهنگی برقرار کرده.
وی افزود: "روابط ما فقط در حد مسائل فرهنگی است. با ریاست جمهوری تاتارستان و کنگره بین‌المللی تاتارها در کازان در ارتباط هستیم و برای ما برنامه‌های آموزشی راه‌اندازی می‌کنند."
تاتارها در اصل ترک هستند، اما زبان‌شان مخلوط از ترکی آلتایی و مغولی است.
تاتارهای افغانستان حالا به زبان‌های ازبیکی، دری و پشتو صحبت می‌کنند.
تاتارها در قانون اساسی افغانستان به عنوان یک قوم مشخص درج نیستند.
در قانون اساسی آمده که ملت افغانستان متشکل از اقوام پشتون، تاجیک، هزاره، ازبیک، ترکمن، بلوچ، پــــشه‌یی، نـورستانی، ایماق، عرب، قرغیز، قزلباش، گوجر، بـراهـــوی و سایـر اقـوام می‌باشد.
اما اخیراً تلاش صورت گرفته تا هویت این قوم در تذکره الکترونیکی ثبت شود.
بر بنیاد معلومات بنیاد فرهنگی تاتارهای افغانستان، تاتارهای افغان در گذشته به دلیل ادغام محیطی تا حالا به حیث پشتون، تاجیک، ازبیک و هزاره تذکره هویت گرفته اند.
آمار دقیق از نفوس تاتارها در این کشور مشخص نیست.
اما به گفته ذبیح‌الله تاتار، تاتارها تغییر قوم یافته افغانستان در ۱۶ ولایت کشور و بیشتر در سمنگان و بلخ زندگی می‌کنند.
او نفوس احتمالی تاتارهای افغان در بزرگترین ساحه اسکان‌شان در ولایت سمنگان را بیش از ۲۰۰ هزار تن می‌داند.
اداره ملی احصائیه و معلومات افغانستان گفته که هیچ سرشماری در این کشور به تفکیک قوم و سمت صورت نگرفته و از اینرو آمار تاتارهای افغان با این اداره ثبت نیست.
روئینا شهابی، سخنگوی این اداره به رادیو آزادی بیشتر معلومات ارائه کرد: "ما در مورد احصائیه و سرشماری قوم تاتار آمار نداریم. اما همین چند روز پیش بنابر درخواست‌های موجود هویت این قوم ثبت فورم تذکره الکترونیکی شده."
تاتارهای افغانستان هیچ سمت بلند سیاسی در کابینه افغانستان ندارند.
اما آنان در پارلمان کشور یک نماینده از ولایت سمنگان دارند.
ابدال الله محمدی، عضو پارلمان افغانستان است که اصلیت تاتاری دارد.
آقای محمدی می‌گوید که تاتارهای افغانستان اکثراً سنی مذهب حنفی هستند و در میان‌شان معدود شیعیان هم وجود دارند.
او گفت که به همکاری ریاست جمهوری تاتارستان یک کورس آنلاین آموزش زبان تاتاری از سوی کانگرس بین‌المللی تاتارها در کازان به تاتارهای افغان به تاریخ ۱۵ مارچ ۲۰۲۱ آغاز شده: "این یک اقدام خوب است. تاتارها اکثراً زبان مادری‌شان را فراموش کرده و با این کار یک نوع احیای مجدد زبان می‌شود."
کمال‌الدین تاتار، رئیس سازمان اجتماعی تاتارها در کابل به رادیو آزادی گفته که تاتارهای افغانستان یک نشریه به نام صدای تاتار دارند.
او افزوده که بیش از ۵ نهاد و سازمان اجتماعی و فرهنگی تاتارها با وزارت‌های عدلیه و اطلاعات و فرهنگ این کشور ثبت است.
به گفته کمال‌الدین، تاتارهای افغانستان روابط نزدیک با جمهوری تاتارستان روسیه دارند و بزرگان این قوم از سال ۲۰۰۵ تا اکنون در چندین اسامبله عمومی تاتارها در کازان پایتخت آن کشور شرکت کرده‌اند.
یک گزارش ژورنال تاریخ روابط خارجی ایران نشان می‌دهد که حدود ۶۰ میلیون تاتار در ۲۳ کشور جهان به گونه توده‌های قومی کوچک زندگی می‌کنند.
