در حالی که نیروهای امریکایی و ناتو افغانستان را ترک میکنند، آیا نیرویی وجود دارد که از لحاظ نظامی و اقتصادی این خالیگاه را پر کند؟
امریکا و ناتو پس از یازدهم سپتمبر تا حدی زیادی در افغانستان تاثیر نخواهند داشت، به‌گونه‌ی که ۲۰ سال پیش در این کشور داشتند.
کارشناسان می‌گویند که خروج نیروهای خارجی، از این پس نفوذ غرب در این کشور را تضعیف می‌کند، اما تردید وجود ندارد که یک شکاف نظامی و اقتصادی احساس خواهد شد.
کارشناسان روابط بین‌الملل بر این باور اند که خروج نیروهای خارجی به شمول امریکا از افغانستان، افزون بر قدرت‌های منطقه‌ای راه را برای ابراز تمایل شماری از کشورهای دیگر به هدف روابط نزدیک با افغانستان هموار می‌کند.
از میان این کشورها یکی هم چین است. چندی پیش، افزون بر بسیاری از رسانه‌های غربی، روزنامه‌های آسیایی گزارش دادند که چین تمایل دارد حضور اقتصادی و نظامی خود در افغانستان را افزایش دهد.
اگرچه این خبر از سوی چین و حکومت افغانستان رسما تایید نشده، اما آیا آن یک بدیل خوب بوده می‌تواند؟
دوستی میان افغانستان و چین!
افغانستان افزون بر این‌که همسایه چین است، در طول تاریخ نیز با آن کشور هیچ اختلافی نداشته‌است.
با این همه چین بر حل سیاسی جنگ در افغانستان تأکید کرده و بارها از طالبان خواستار آتش‌بس و حتا میزبانی گفت‌وگوهای صلح شده‌است.
جاویدالله، کارشناس روابط بین‌الملل و پژوهش‌گر که روابط افغانستان با پاکستان و چین را بررسی می‌کند، می‌گوید، گرچه امریکا و چین رقیبان سرسختی هستند اما چین با اتخاذ یک سیاست میانه، روابط خوبی را با افغانستان حفظ کرده‌است.
جاویدالله گفت: "افغانستان و چین آن دو کشوری هستند که در گذشته هیچ‌گونه درگیری نداشته‌اند. در وضعیت کنونی، دولت چین بارها گفته که خواهان یک راه حل سیاسی برای درگیری در افغانستان است."
وانگ یو سفیر چین در افغانستان، در ۲۵ اپریل در مرکز رسانه‌های حکومت گفت که این کشور می‌خواهد به‌گونه همیشگی در بازسازی و توسعه اقتصادی با افغانستان کمک کند.
او افزود که تلاش‌ها جهت همکاری‌های استراتیژیک و روابط خوب ادامه یابد تا به نفع هر دو کشور باشد.
- موانع سد راه نفوذ اقتصادی چین در افغانستان!
چین اولین کشوری است که شرکتی به نام "ام‌سی‌سی" آن برای سرمایه‌گذاری در یکی از بزرگ‌ترین معادن افغانستان تمایل نشان داد.
شرکت ام‌سی‌سی در سال ۲۰۰۸ در یک روند آزاد قرارداد معدن مس عینک را برنده شد، اما با این‌که از آن تاریخ حدود ۱۳ سال می‌گذرد تاهنوز بررسی این معدن آغاز نشده و هیچ منافع اقتصادی نداشته‌است.
بربنیاد این قرارداد، شرکت ام‌سی‌سی در نخست روی این معدن ۲ اعشاریه ۸۹۸ میلیارد دالر سرمایه‌گذاری می‌کند که پس از آن این پول به ۵ میلیارد دالر می‌رسد.
افغانستان از این شرکت سالانه ۴۰۰ میلیون دالر مالیات می‌گیرد و باید ۸۰۰ میلیون دالر دیگر نیز به عنوان ضمانت به حکومت افغانستان بدهد.
ایجاد شغل، نفع زغال سنگ افغانستان، تولید برق، ساخت یک شهرک، ساخت راه آهن از تورخم به تاجیکستان و سپس از بامیان تا حاجی‌گک، دره‌صوف و سمنگان از دیگر بخش‌های این قرارداد بود که تاکنون هیچ کدام اجرا نشده‌اند.
وزارت معادن و پترولیم افغانستان حاضر به صحبت در این باره نمی‌شود اما حکومت پیش از این بارها دلیل تاخیر را دریافت بازمانده‌های تاریخی در محل و مشکل‌های امنیتی خوانده‌است.
اما برخی تحلیل‌گران مسائل سیاسی، دخیل بودن امریکا در افغانستان را یکی از دلایل تأخیر در استخراج معدن مس عینک می‌دانند.
چین رقیب شدید امریکا در میدان اقتصاد جهانی است. تا حدی که بخش مهمی از سیاست خارجی این کشور این است که چگونه می‌توان روز به روز از حضور گسترده آن در جهان جلوگیری کرد.
اما در حالی که امریکا حضورش را در افغانستان کاهش می‌دهد، چین می‌تواند در این کشور دست باز داشته باشد؟
شعیب رحیم آگاه امور اقتصادی بدین باور است: "چین خواهان ثبات در افغانستان است و یكی از راه‌های این كار این است كه افغانستان از نظر اقتصادی روی پاهای خود بایستد و اقتصاد در این‌جا باعث تقویت نظام شود و هم برای مردم شغل ایجاد میشود."
اما نگرانی استفاده از افغانستان به عنوان بستری برای درگیری‌های نیابتی از سوی قدرت‌های جهانی وجود دارد.
هفته گذشته انتونی بلینکن وزیر امور خارجه امریکا در گفت‌وگویی با سی‌ان‌ان بدون نام بردن از هیچ کشوری، گفت که شماری از کشورهای منطقه می‌خواهند پس از خروج آنان در افغانستان دست باز داشته باشند و آشکار است که خلاف منافع امریکا است.
اما جاویدالله تحلیل‌گر می‌گوید که امریکا برای توسعه اقتصادی افغانستان با چین رقابت نخواهد کرد.
او بدین باور است: "موضوعاتی كه تهدید برای امریکا نیست و در برنامه اقتصادی احتمال به‌گونه‌ای است كه چین به همكاری اقتصادی خود در افغانستان ادامه خواهد داد و امریکا در این برنامه‌ها با آن مخالفت نخواهد كرد."
- روابط اقتصادی افغانستان و چین!
افغانستان در حال حاضر از طریق راه آهن، یک کمربند و یک جاده به چین متصل شده و در کنار آن صادرات خود را از طریق دهلیزهای هوایی به این کشور آغاز کرده‌است.
براساس ارقام وزارت صنعت و تجارت افغانستان، افغانستان سالانه میان ۲۰ تا ۴۰ میلیون دالر به چین صادرات دارد، اما ویروس کرونا بر این روند تأثیر گذاشته‌است.
صادرات افغانستان شامل فرش و میوه‌های خشک و تازه است اما واردات از چین کم از کم به یک تا یک‌‌ونیم میلیارد دالر می‌رسد که بیش‌تر کالاهای برقی و برخی دیگر را شامل میشود.
افزون بر اشیای دیگر، میان دو کشور تنها در بخش جلغوزه به ارزش ۲ اعشاریه ۲ میلیارد دالر قرارداد ۶۲ تن جلغوزه وجود دارد که در چهار سال آینده تکمیل خواهد شد.
اما افزون بر این، هدف چین سرمایه‌گذاری در استخراج معادن بزرگ در این کشور است.
شعیب رحیم آگاه اقتصاد بین‌الملل می‌گوید، چین با این‌کار می‌خواهد با کمک به امنیت و ثبات در این کشور از ورود تهدید هراس‌افگنان به آسیای مرکزی و مرزهای آن جلوگیری کند.
رحیم افزود: "هرگاه در افغانستان وضعیت امنیتی خراب شود، پس احتمال وجود دارد که این موج جنگ و هراس‌افگنی از طریق آسیای مرکزی به غرب چین برسد و از آن‌جا مسلمانان ایغور که هستند و چین از آن نگران است که شاید بازهم به آن مشکل ایجاد کند."
افزون بر این، چین می‌خواهد افغانستان را از طریق پاکستان در پروژه سی‌پیک مشارکت دهد که با این کار آن کشور از نظر تأثیر بر روابط پاکستان و افغانستان به‌عنوان یک طرف سوم مطرح خواهد شد.
سی‌پک پروژه‌ای برای ساخت بزرگراه‌ها و دهلیزهای اقتصادی است که پاکستان را از طریق بلوچستان به کشورهای منطقه و چین متصل می‌کند و به چین نیز سهولت ایجاد می‌کند.
هزینه این پروژه ۵۰ میلیارد دالر است که همه‌ی آن را چین می‌پردازد.
تحلیل‌گران می‌گویند در صورت پیروزی چین در برنامه اقتصادی خود در افغانستان، دیگر نیازی به حضور نظامی نخواهد بود.
