تغییرات در عرصه‌های مختلف در افغانستان؛ آیا طالبان هم تغییر کرده‌اند؟

پس از سقوط رژیم طالبان در سال ۲۰۰۱ میلادی، دریچۀ نوینِ به روی افغانستان گشوده شد. بسیاری از چیزهایی که میسر نبود، میسر شد: "آزادی بیان، آزادی رسانه‌ها، برخوردار شدن زنان از حقوق اساسی‌شان مثل رفتن به مکتب و پوهنتون و کار در سمت‌های گوناگون دولتی، از جمله به‌حیث وزیر و سفیر." در مجموع، چهرۀ افغانستان تغییر کرد.

اما آیا طالبان هم تغییر کرده‌اند؟ دیدگاه‌ها در این مورد متفاوت است.

شاه محمود قریشی وزیر خارجۀ پاکستان به تازگی گفت، افغانستان تغییر کرده و طالبانی‌که برای مدت طولانی جنگیده‌اند، باید خودشان را با این تغییرات عیار سازند.

قریشی در جریان سفر اخیرش به ایالات متحدۀ امریکا، در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در واشنگتن، گفت: "دیگر نمی‌توان زنان افغان را از تحصیل محروم ساخت. این کار ممکن و قابل پذیرش نیست. امروز در افغانستان دموکراسی است و مردم به دموکراسی عادت کرده‌اند."

شاه محمود قریشی وزیر خارجه پاکستان

به‌گفته وزیر خارجۀ پاکستان طالبان نیز با استفاده از دموکراسی می‌توانند وارد سیاست شده و در انتخابات اشتراک کنند.

در زمان حاکمیت طالبان در دهۀ نود میلادی زنان و دختران از حق آموزش و کار بی‌بهره بودند.

فوزیه کوفی رهبر حزب موج تحول است. خانم کوفی هم که در گذشته در نشست‌ها در مورد صلح افغانستان با نمایندگان طالبان در مسکو و قطر اشتراک کرده، به این باور است که طالبان باید خودشان را با روزگار فعلی سازگار کنند.

او گفت: "یک تعداد‌ شان فکر می‌کنند آن‌چه که در برابر زنان و یا در برابر مردم در مجموع حکومت‌شان انجام می‌داد، یک اشتباه بوده و زمانی‌که ما با آنان صحبت می‌کردیم، یک تعداد‌ شان البته این اشتباه را می‌پذیرفتند، اما مهم این است که از این اشتباه این‌ها بیاموزند و خود را با شرایط افغانستان امروز عیار بسازند."

فوزیه کوفی: طالبان باید خود و فکر خود را مطابق به افغانستان امروز سازند

طالبان در دوران حاکمیت‌شان در افغانستان در سال‌های ۱۹۹۶-۲۰۰۱ میلادی، حدود شرعی را تطبیق می­‌کردند که مشمول مجازات سنگین از جمله قطع دست سارق، سنگ­‌سار و شلاق زدن زناکار و می‌­خوار می‌­شد. مجری آن اداره‌ای بود زیر نام "امر به معروف و نهی از منکر."

مولوی قلم‌الدین در زمان طالبان رئیس این نهاد بود. او در صحبت تلفونی با رادیو آزادی "دیگران" را ملامت کرد.

مولوی قلم‎الدین رئیس اداره امر به معروف و نهی از منکر رژیم طالبان

قلم‌الدین می‌گوید: "در آن زمان امر به معروف به دست ما نبود. در آن وقت هر کس در کار امر باالمعروف مداخله می‌کرد. در آن زمان حوزه‌های امنیتی، پولیس و دیگر ارگان‌ها بودند که در کار این اداره دست درازی می‌کردند."

او افزود که با توجه به متحول شدن وضعیت در جهان، منطقه و افغانستان، رهبران طالبان هم تغییر کرده‌اند.

عبدالحکیم مجاهد یکی از دیپلومات‌های ارشد رژیم طالبان هم به همین نظر است.

عبدالحکیم مجاهد یکی از دیپلومات‌های ارشد رژیم طالبان و عضو شورای عالی صلح افغانستان

او به رادیو آزادی گفت:" آن‌ها [طالبان] در آن زمان عکس در اخبار‌ شان چاپ نمی‌کردند، تلویزیون را اجازه نمی‌دادند، اما اکنون عکس‌های خود‌ شان را در رسانه استفاده می‌کنند و بیانیه‌های‌شان را در شبکۀ یوتیوب که به نظر طالبان یک پدیده منفور بود، می‌گذارند. این یک تغییر بزرگ در سیاست طالبان است."

اما برخی تحلیل‌گران به این باورند که گروه طالبان از شبکه‌های اجتماعی به‌حیث ابزار برای پیشبرد جنگ تبلیغاتی در برابر حکومت افغانستان و نیروهای بین‌المللی مستقر در این کشور استفاده می‌کند.

علی امیری استاد یک پوهنتون خصوصی در کابل و کارشناس امور سیاسی است.

از دید او، تغییر بنیادی در دیدگاه طالبان به میان نیامده است. او به رادیو آزادی بیشتر گفت: "نشانۀ را که طالبان از مواضع‌شان عدول کرده باشند، تا هنوز شاهد نیستیم. بناءً ما واقعاً مطمئن نیستیم که در کنار طالب که در خشونت قرون وسطایی حکومت می‌کرد و طالب که انتحار و حملات مسلحانه انجام می‌دهد، اکنون طالب سیاسی داشته باشیم که بخشی از ساختار سیاسی جامعه باشد و قابل قبول. یعنی طالب که به حقوق زنان، به تحصیل، به علم، به تنوع فرهنگی، مذهبی و نژادی افغانستان متقاعد باشد. در عمل ما چنین چیزی را شاهد نیستیم."

مذکرات صلح میان هیئت امریکایی و نماینده های گروه طالبان در دوحه. March 12, 2019

در حال حاضر، طالبان سرگرم گفت‌وگو با هیئت ایالات متحده به رهبری زلمی خلیل‌زاد نماینده ویژۀ وزارت خارجۀ امریکا برای صلح افغانستان در دوحۀ قطر هستند.

سهیل شاهین سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در قطر در تازه‌ترین تویتش از ادامۀ گفت‌وگو‌ها و پیشرفت برای رسیدن به یک توافق میان آن‌ها و جانب امریکا سخن گفته است.

اما زلمی خلیل‌زاد و تیم مطبوعاتی‌اش هنوز در این مورد اظهار نظر نکرده‌اند.

با وصف تلاش پیوستۀ واشنگتن به هدف پایان بخشیدن به جنگ ۱۸ ساله در افغانستان، نشانۀ چشم‌گیری از کاهش خشونت در این کشور مشاهده نمی‌شود.

در این میان حکومت افغانستان پیوسته خواسته که طالبان آتش‌بس کنند، اما این گروه شورشی ضمن دست نشانده خواندن حکومت افغانستان درخواست‌ها برای گفت‌وگوی مستقیم با آنرا نیز رد کرده‌است.

بارنت روبین مشاور پیشین حکومت ایالات متحده و سازمان ملل‌متحد به وب‌سایت انگلیسی زبان رادیو آزادی، گندهارا گفته است طالبان سعی دارند تا از "خشونت" به‌حیث یک ابزار در مذاکرات استفاده کنند، اما او افزوده که این گروه مایل است تا در مذاکرات بین‌الافغانی با حکومت افغانستان در مورد شرایط آتش‌بس فراگیر مذاکره کند."

سهیل شاهین سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در قطر به روزنامۀ دان چاپ پاکستان گفته‌است امیدوارند تا پایان ماه جنوری با ایالات متحده به توافق صلح دست یابند، اما ایالات متحده هنوز در این مورد چیزی نگفته است.

مردم عادی که از جنگ میان طرف‌های درگیر زیان فراوان دیده‌اند، تشنۀ صلح اند.

گل‌پری ۲۷ ساله شهروند کندز به رادیو آزادی گفت: "می‌خواهم آتش‌بس شود، جنگ نشود. همه زنان از این خوش می‌باشند که در وطن ما صلح و آرامی بیاید."

اما نگرانی بسیاری این است که مبادا با بازگشت طالبان به افغانستان دستاوردهای ۱۸ ساله‌شان از دست رود.

فوزیه کوفی با زنان دیگر افغان حین اشتراک در یکی از نشست‌ها با طالبان

خانم کوفی نگرانی مردم عادی را برحق می‌داند و برای رفع نگرانی‌ها چنین پیشنهاد می کند: "خواست ما این است که اگر توافق‌نامۀ میان جمهوری اسلامی افغانستان و طالبان صورت می‌گیرد، باید از سوی مرجع معتبر بین‌المللی تضمین شود تا دستاورد‌های حقوق اتباع را به‌حیث خط سرخ در آینده حفظ کنیم و به عقب بر نگردیم."