محمد محقق افغانستان با عقب‌نشینی از اظهارات اخیرش گفته که خواستار برقراری نظام غیرمتمرکز است.
با تسریع روند گفت‌وگوهای صلح میان حکومت و طالبان، بحث‌ها درباره چگونگی نظام آینده داغ‌تر شده‌است.
محمد محقق، مشاور ارشد رئیس جمهوری به دنبال واکنش‌برانگیز شدن اظهارات اخیرش درباره رد نظام فدرالی، در برگه فیسبوکش نوشته که خواهان نظام "جمهوری اسلامی غیرمتمرکز" است.
آقای محقق تاکید کرده که در نظام "متمرکز" زمینه فساد گسترش می‌یابد و توسعه با کندی روبه‌ور می‌شود. او تأکید کرده که اختیارات حکومت در عرصه‌های مختلف تمرکززدایی شود.
آقای محقق ایجاد سمت صدارت اجرایی را رد کرده، اما افزوده که رئیس جمهوری باید سه معاون با صلاحیت‌های تعریف‌شده داشته باشد.
به گفته آقای محقق، اگر نظام پارلمانی از طریق لویه جرگه تأیید شود، گام مثبتی است.
او بر نقش شورای ولایتی در تعیین والی‌ها تأکید کرده است.
مشاور ارشد رئیس جمهوری افغانستان پیشتر نظام فدرالی را نامناسب دانسته بود، اما واکنشهای منفی بسیاری را برانگیخت، ولی به تازگی گفته که چنین نظامی از طریق لویه جرگه می‌تواند قابل بحث باشد.
این اظهارات او هم واکنش‌هایی را برانگیخته است. از جمله، لطیف پدرام رهبر حزب کنگره ملی در یک نشست خبری ضمن تأکید بر تشکیل حکومت نتقالی و مشارکت اقوام در قدرت، خواستار ایجاد "فدرالی" شد.
آقای پدرام گفت: "کنگره ملی برای رسیدن به ثبات، برای رسیدن به عدالت قومی، خواهان یک جمهوری فدرالی دموکراتیک است. طبیعتاً در جمهوری فدرالی ما یک مسلمان هستیم و الحمدالله کشور ما یک کشور اسلامی است."
در همین‌حال، اسماعیل یون، فعال سیاسی، طرفداران نظام غیرمتمرکز را "مرکزگریز" خوانده و بر تمرکز قدرت سیاسی تأکید کرده است.
آقای یون گفت: "ما در حالت موجود حکومت قوی مرکزی متمرکز را به نفع افغانستان می‌دانیم. چون اگر قدرت غیرمتمرکز شود، موثریتش از بین میرود. در شرایط فعلی به هیچ‌نوع به نفع افغانستان نیست."
مردم افغانستان نیز خواهان حکومت قوی متمرکز است. در چند لوی جرگه که دایر شدند، خصوصا در لوی جرگه قانون اساسی و جرگه اضطراری سر حکومت متمرکز تاکید کردند."
او گفت: "هرچند حکومت به تازگی در این باره واکنش نشان نداده، اما پیش از این بر ادامه نظام کنونی براساس قانون اساسی موجود تأکید کرده است."
اما "نظام متمرکز" و "نظام غیرمتمرکز" با هم چه تفاوت‌هایی دارند؟
نصر‌الله حق‌پال، استاد حقوق و علوم سیاسی، می‌گوید در نظام متمرکز قدرت بیشتر به دست رئیس حکومت است، اما در نظام غیرمتمرکز قدرت میان حکومت مرکزی و حکومتهای محلی تقسیم می‌شود.
او می‌افزاید:"جوامع، کشورها و ملت‌های مختلف نظر به واقعیت‌ها، شرایط و طرز دید سیاسی‌شان نسبت به امور زندگی آن‌ها تصمیم گرفتند و سیاست‌مدارهای وقت‌شان تصمیم گرفتند که کدام نوع نظام باید این‌ها داشته باشند و در کدام قالب خوب‌تر می‌توانند که امور خود را به پیش ببرند."
در نظام غیرمتمرکز مقام‌های محلی بیشتر براساس انتخابات محلی از جانب مردم انتخاب می‌شوند، اما در نظام متمرکز این مقامها از جانب حکومت مرکزی انتصاب می‌شوند.
مدیریت منابع اقتصادی در دولت متمرکز در اختیار دولت مرکزی است، اما در نظام غیرمتمرکز براساس قانون به حکومتهای محلی اختیاراتی داده می‌شود.
