"یکجای مثلا شفاخانه که میروم حیران میمانم که این شفاخانه است یا جای دیگر، یا یگان آدم کلان از من میپرسد که همین نمبر را پیدا کن من نمیتوانم."
روایتی از راحله ۱۷ ساله که از حق آموزش محروم شده. راحله در یک مغاره کوه در شهر بامیان زندگی میکند.
او میگوید تا صنف سوم درس خوانده، اما ناداری و جبر زمان فرصت آموزش را از وی گرفته و او را وارد ماجراهای دیگر زندگی کرده.
راحله میافزاید به دلیل آنکه پدرش توان کار را ندارد او با مادرش کارهای روزمزد انجام میدهند تا مصارف خانواده ۸ نفریشان را تامین کنند.
راحله با حسرت از مشقت هایی میگوید که او را از مکتب رفتن و لذت بردن از دنیای کودکانهاش محروم کرده است: "اول که مکتب میرفتیم توان لباس و کتابچه و قلم خریدن را نداشتیم. حالا یک روز کالا شستن میروم یک روز جای دیگر نمیشه که مکتب بروم. مادرم در خانه ها ماهانه دوهزار افغانی کار میکند. خودم هم در خانهها کالا ششتن میروم هر کس کار داشته باشد زنگ میزند ما میرویم."
اکنون تنها آرزوی راحله با سواد شدن است: "کاش همینجا یک کورس سواد آموزی میبود که ما یک خط را خوانده میتوانستیم."
براساس آمار اداره معارف بامیان بیش از ۴۰ هزار کودک در این ولایت از آموزش محروم شده اند که بخش زیاد آنها را دختران تشکیل میدهند.
مریم ۱۶ ساله یکی دیگر از دختران بامیانی است که از آموزش محروم شده.
او حالا امیدوار است که فرصت آموزش برایش مهیا شود تا رویاهایش را به حقیقت مبدل کند: "تا صنف دوم درس خواندم، باز پدر و مادرم نماندند که مکتب بروم؛ چون وضع اقتصادی ما خوب نبود. حالا هم دوست دارم که بخوانم یک داکتر شوم."
در کنار فقر، رسم و عنعنات ناپسند و باورهای سنتی در برخی از مناطق بامیان یکی از چالشهای عمده فرا راه آموزش دختران است.
میرویس احمدی مدیر لیسه دخترانه بیانی در ولسوالی سیغان است.
او میگوید به دلیل نبود معلم زن در این مکتب خانوادهها فقط تا صنف نهم به دخترانشان اجازه مکتب رفتن میدهند: "چالش بسیار بزرگ که داریم کمبود معلم اناث است. وقتی که دخترها کلانتر میشوند نمیگذارند که مکتب بروند، چون جامعه ما سنتی است. قبلاً این مکتب رو به سقوط بود باز من آمدم تا مردم را از طریقههای مختلف به مکتب رفتن دعوت کنم."
به گفته مسئولان اداره معارف بامیان بیشتر دختران در ولسوالیهای سیغان و کهمرد به دلیل باورهای سنتی از آموزش محروم میشوند.
ایوب امیری رئیس این اداره، مهاجرتهای بیشمار، ناداری و تنگدستی، عدم دسترسی به مراکز آموزشی، کمبود منابع و کمبود معلم در مکتبها را چالشهای دیگر فراراه آموزش کودکان میخواند: "محدودیتهای جغرافیایی که در بامیان موجود است که دارای اراضی خشن میباشد. در اینطور جاها مخصوصاً دختران مکتب ابتدائیه را که در قریهشان خواندند، مکتب مرکزی از آنها فاصله دارد به مکتب رسیده نمیتوانند. در حال حاضر ما بیش از ۱۶۰۰ معلم کمبود داریم که بسیار از دانش آموزان را از مکتب دلسرد میکند."
آقای امیری میگوید رسیدگی با همه مشکلات که در برابر تعلیم و تربیه قرار دارد زمان زیاد را در بر میگیرد.
براساس یک گزارش سازمان ملل متحد در حال حاضر بیش از سهونیم میلیون کودک در افغانستان از آموزش محروم اند که شمار زیاد آنها را دختران تشکیل میدهند.
با این حال به تازگی بانک جهانی کمک ۲۵ میلیون دالری را برای دسترسی دختران افغان به آموزش اعلام کرده است.