همزمان با فرا رسیدن ۱۰ اکتوبر روز جهانی صحت روانی، شماری از شهروندان افغانستان از وضعیت بد روانی خود شاکی اند.
آنان می‌گویند، مشکلات اقتصادی روز افزون و محدودیت‌های اعمال شده از سوی حکومت طالبان بر سلامت روان آنان تاثیر منفی گذاشته است.
عبدالرحیم، باشندۀ شهر کابل که تا سطح لیسانس تحصیل کرده، به رادیو آزادی گفت، به دلیل بیکاری و مشکلات اقتصادی به بیماری روانی دچار شده:
"مشکلات اقتصادی و بیکاری باعث این می‌شود که مشکلات روانی بار بیاید شب‌ها درست خوابم نمی‌برد، به واسطه دوا می‌خوابم. چند بار نزد داکتر مراجعه کرده‌ام حتی فیس داکتر و پول دوا را از بعضی‌ها قرض می‌گیرم."
از سوی هم بهار، دانش‌آموز صنف یازدهم مکتب که از سوی طالبان از آموزش منع شده، به رادیو آزادی می‌گوید، پس از آن که از رفتن به مکتب منع شده، به مشکلات روانی دچار شده است:
"هر دو ماه نزد داکتر متخصص روانشناسی می‌روم، تحت تداوی هستم دوا استفاده می‌کنم، خودم از این حالت بسیار رنج می‌برم، اصلاً امیدی به آینده ندارم، هر روز‌م با تشویش و پریشانی بخاطر سرنوشت آینده‌ام سپری می‌شود."
در همین حال یک بانو در شهر کابل که نخواست نامش در گزارش گرفته شود، می‌گوید که ۱۴ سال در اداره‌های دولتی و غیردولتی وظیفه اجرا کرده، اما حالا به دلیل ممنوعیت‌های حکومت طالبان بر کار زنان اکنون بیکار است و با مشکلات زیادی روبه‌رو است:
"جز داخل اتاق و روی حویلی دیگر چیزی را نمی‌بینم آنقدر خسته شدیم که چندین بار باور کنید دست به خودکشی زده‌ام، اما وقتی طرف طفلک‌هایم دیدم دوباره پشیمان شدم با خود گفتم که این شرایط سخت بر همه است و به این شکل خود را دلداری داده ام."
با آنکه آمار دقیق از بیماران روانی در افغانستان وجود ندارد اما داکتر ایمیل صافی، ترینر متخصص در شفاخانۀ صحت روانی کابل به رادیو آزادی گفت، فقر و بیکاری از عوامل عمدۀ فعلی اختلالات روانی در نزد شهروندان شده و روزانه حدود ۲۵۰ بیمار شدید روانی به این شفاخانه مراجعه می‌کنند:
"روزانه تقریباً تا ۲۰۰ و ۲۵۰ مریض به شفاخانه مراجعه می‌کنند، مردم عام ما که وظایف ندارند، نان و آب ندارند و مشکلات روحی گوناگون آنها را تحت فشار قرار می‌دهد. مریض‌ها تقریباً زیاد شده اند و بیشتر به اختلالات روانی از جمله افسردگی اساسی مبتلا هستند و همچنان خودکشی در نزد جوانان به سبب ناکامی‌ها و بیکاری‌های متکرر متاسفانه زیاد شده است."
از سوی هم برخی از روانشناسان می‌گویند، نبود مراکز روان درمانی در افغانستان سبب فراگیر شدن بیماری‌های روانی شده است.
بتول حیدری، روانشناس و استاد پیشین پوهنتون در صحبت با رادیو آزادی گفت، پس از حاکمیت طالبان در افغانستان و محدودیت‌های وضع شده به ویژه در بخش‌های آموزشی و کاری بر زنان و دختران سبب شده که مردم به ویژه زنان و دختران نسبت به آینده‌شان اطمینان نداشته و سطح ناامیدی بالا برود:
"حس امید حتی برای زنده بودن در بین دختران جوان هم پائین‌تر آمده، در این شرایط پیش آمده وقتی افراد راهی را برای خود مراقبتی پیدا نکنند، وقتی اینها مهارت این را که چطور بتوانند در این شرایط بسیار سخت از خود و اطرافیان‌شان مراقبت روانی کنند، شروع می‌کنند به خودکشی‌های ناموفق، پرخاشگری‌ها و گریه‌های بی‌حد زیاد."
این در حالی است که حدود یک ماه قبل سازمان جهانی اقدام علیه گرسنگی با آنکه آمار تازه‌ای ارائه نکرد، اما گفت که مشکلات روانی در میان افغان‌ها به دلیل مشکلات اخیر از جمله عواقب چندین دهه جنگ، فقر و بیکاری افزایش یافته است.
به گفتۀ این سازمان، بیشتر افغان‌هایی که پس از حاکمیت دوبارۀ طالبان به مشکلات روحی و روانی دچار شده اند، با چالش‌های سیاسی و اقتصادی دست و گریبان اند.
در گزارش سازمان اقدام علیۀ گرسنگی، نبود متخصصان صحت روانی و مرکزهای درمانی صحت روانی در نقاط دور دست و سنت‌های حاکم بر جامعه از جمله مشکلات عمده بر سر راه درمان مشکلات روانی در افغانستان عنوان شده است.
همچنان حدود یک و نیم ماه پیش روزنامۀ گاردین بدون آنکه آمار مشخصی ارائه کند، از افزایش آمار خودکشی در بین زنان در افغانستان خبر داد.
الیسون دیویدیان، مسئول بخش افغانستان در دفتر زنان سازمان ملل متحد به گاردین گفته بود، شرایط به گونه‌ای است که دختران و زنان افغان مرگ را بر زندگی ترجیح می‌دهند و به گفتۀ او، افغانستان در بحران صحت روانی قرار دارد که با افزایش مشکلات در بخش حقوق زنان، این بحران افزایش یافته است.
حدود دو ماه قبل سازمان جهانی صحت تخمین کرده که ۱.۶ میلیون نفر در افغانستان با مشکلات عصبی مواجه هستند و دسترسی کمی به مشاورۀ صحی و روانی دارند.
در این میان داکتر عارف صداقت روانشناس و استاد پوهنتون می‌گوید، نجات از افسردگی راه‌های حل مختلف دارد که از جمله خود کنترلی و متحول شدن است.
او به رادیو آزادی گفت:
"در روانشناسی یک روش بسیار خوبی است تحت عنوان درمان مبتنی بر تعهد و پذیرش، در این روش می‌گوید چیزی که قابل حل است نیازی به غصه خوردن و افسرده شدن ندارد، تلاش باید کرد و چیزی هم که می‌گوید قابل حل نیست، از کنترل ما خارج است، دیگر مبارزه با آن معنی ندارد، باید آن را پذیرفت، تا زمانی که یک راه حل به آن بوجود بیاید البته از تلاش نباید دست برداشت."
بر اساس آخرین آمار رسمی سازمان جهانی صحت که در سال ۲۰۱۸ نشر شد، دو میلیون افغان با مشکلات روانی دست و پنجه نرم می‌کنند.
اما ظاهراً با حاکمیت طالبان که در پی آن بیکاری، مشکلات اقتصادی و ممنوعیت‌های طالبان به ویژه بر زنان افزایش یافته، به شمار مبتلایان به مشکلات روانی افزوده است.
به اساس معلومات سازمان ملل متحد، در حال حاضر ۲۹.۲ میلیون از افغان‌ها به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند.
حکومت طالبان اما همواره ادعا کرده که وضعیت اقتصاد افغانستان رو به رشد و بهتر شدن است و وضعیت بشری در افغانستان به حدی بحرانی نیست که در گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی انعکاس می‌یابد.
حکومت طالبان با آنکه از زمان حاکمیتش در افغانستان از آگست ۲۰۲۱ محدودیت‌هایی را از جمله منع آموزش و کار بر زنان و دختران وضع کرده اما همواره گفته که حقوق زنان در چهارچوب شریعت اسلام تامین است.
روز جهانی صحت روانی هر سال ۱۰ اکتوبر برای جلب توجه به بیماری‌های روانی و تأثیرات مهم آن بر زندگی مردم در سراسر جهان بزرگداشت می‌شود.
این روز نخستین بار در سال ۱۹۹۲ به ابتکار فدراسیون جهانی صحت روان و سازمان جهانی صحت روان بزرگداشت شد.
