مسدود ماندن مکاتب دخترانه منجر به افزایش ازدواج‌های اجباری زیر سن شده است

شماری از دختران محروم از آموزش می‌گویند، پس از بسته شدن مکاتب، خانواده‌هایشان آنان را مجبور به نامزدی و ازدواج کردند.

یکی از دختران باشندگان میدان شهر، مرکز ولایت میدان وردک که نمی‌خواهد نامش در گزارش گرفته شود، به رادیو آزادی گفت، حدود دو سال پیش وقتی از صنف ششم فارغ شد و به دلیل ممنوعیت حکومت طالبان از رفتن به صنف هفتم محروم شد، خانواده اش در چهارده سالگی او را به عقد ازدواج یک مرد ۳۷ ساله در آوردند:

"وقتیکه مکتب بسته شد، کوچک بودم یعنی به صنف هفتم بودم، وضعیت اقتصادی ما بسیار بد شد، به من مشکل روانی پیدا شد، کمی بیمار هم بودم، بعد از آن حانواده‌ام من را به یک ریش سفید نکاح کردند، اکنون دو طفل دارم."

فریده، دختر عمۀ این دختر هم به رادیو آزادی گفت، پدرش به دلیل مشکلات اقتصادی او را در بدل ۸۰۰ هزار افغانی به شوهر داده است:

"مامایم یعنی پدر این دختر او را به مرد ۳۷ساله داد، دختر مامایم خواستگار هم زیاد داشت، اما پدرش بخاطری او را به آن مرد داد که زیاد ثروتمند بود، ۸ لک افغانی طویانه گرفت، پدرش بسیار نادار بود، همینقدر گفته می‌توانم که مامایم هم مجبور بود، مشکلات اقتصادی‌اش بسیار است."

اما این تنها مورد خاص در میدان وردک نیست؛ روایت‌های مشابهی در این ولایت و دیگر ولایت‌های افغانستان وجود دارد.

یک باشندۀ شهر کابل و دانش‌آموز صنف هشتم به شرط افشا نشدن هویت‌اش به رادیو آزادی گفت، ۱۵ ساله بود که از مکتب رفتن محروم شد و خانواده‌اش با زور او را با یک مرد ۳۰ساله‌ نامزد کردند:

"من راضی به نامزدی نبودم خانواده بالایم فشار آوردند و من را مجبور کردند، نامزدم ۳۰ ساله است و من حالا ۱۷ ساله هستم، هیچ چاره نداشتم، بسیار زیاد بالایم فشار آوردند، خانواده‌ام گفتند که مکتب نیست، کار یا کدام مصروفیت دیگر نداری باید نامزد شوی و عروسی کنی."

این باشندۀ کابل افزود:

"زیاد تلاش کردم که این کار نشود، اما بسیار مرا مجبور کردند، چه کنم خانواده‌ام هستند و هیچ کاری کرده نمی‌توانم، وضعیت اقتصادی ما آن وقت هم خوب نبود و حالا هم خوب نیست، هرچند که از این نامزدی هیچ خوشحال و راضی نیستم، از طرف خانواده مجبور هستم که خود را خوب نشان بدهم و مقابل خسرانم رفتار خوب کنم، به آینده آرزوها داشتم که درس‌هایم تمام شود و داکتر شوم، اما اینطور نشد، گپ من به خانواده‌ها این است که لطفاً با هر گونه شرایط هم که مواجه هستید دختران خود را به زور مجبور به ازدواج نکنید."

به گفتۀ او، نامزدش فقط مکتب خوانده و اکنون با کراچی دستی کار می‌کند.

تمنا، باشندۀ ولایت کندهار می‌گوید، صنف دهم بود که طالبان آموزش دختران بالاتر از صنف ششم را ممنوع کردند.

او گفت که در یک سال پیش در ۱۷سالگی عروس شد و به این ازدواج رضایت داشت:

"مشکل اقتصادی نداشتیم اما بخاطر وضعیت کنونی خانواده‌ام گفتند که ازدواج کن، من هم قبول کردم، پیش از ازدواج وقتی که مکتب بسته نشده بود آرزو داشتم درسم را تمام کنم و به آرزوی خود برسم، اما بدبختانه این گونه نشد، خانواده‌هایی که دختران‌شان از درس محروم می‌شوند یا درخانه و یا به طریقه‌های دیگر زمینۀ آموزش را به دختران‌شان مهیا کنند، اگر این زمینه در کدام جای برایشان میسر می‌شود، نباید دختران خود را از آموزش بازدارند."

کوشش کردیم با خانواده‌های این دختران هم گفتگو کنیم، اما برخی از آنان از صحبت با ما خودداری کردند و با برخی دیگر موفق به صحبت نشدیم.

طالبان پس از حاکمیت دوباره در نزدیک به ۳ سال گذشته، (۱۰۰۰) روز می‌شود آموزش دختران بالاتر از صنف ششم و بعدا از آن، رفتن آنان به پوهنتون را ممنوع کردند.

اما پیامد های این ممنوعیت‌ها چه بوده می‌تواند؟

شماری از نهادهای حقوق بشری و فعالان حقوق زنان در صحبت با رادیو آزادی، ازدواج اجباری دختران دانش‌آموز را پیش از تکمیل کردن سن قانونی نگران کننده می‌خوانند.

به گفتۀ آنان، این نه تنها به آیندۀ این دختران بلکه به آیندۀ افغانستان زیان می‌رساند.

شهرزاد اکبر، مسئول پیشین کمیسیون مستقل حقوق بشر و مسئول نهاد حقوق بشری «رواداری» در این مورد به رادیو آزادی گفت:

"طبعاً ما هم در نتیجۀ نظارت خود از افغانستان متوجه این شدیم که ممنوعیت در آموزش دختران بالای زند‌گی دختران بخصوص دختران خوردسال و اطفال دختر تاثیر کرده است و ازدواج پیش از سن قانونی و اجباری را افزایش داده است، این وحشتناک است، هم به آنان دخترانی که مجبور به ازدواج می‌شوند و هم برای افغانستان خطر ناک است، بخاطریکه اکنون نبود دختران در مکاتب سبب می‌شود در آینده آنان را در پوهنتون‌ها نداشته باشیم و کارمندان صحی و بشری زن نداشته باشیم."

نسرین حمیدی، فعال حقوق زنان هم در بارۀ ازدواج اجباری و زیر سن دختران می‌گوید:

"هرقدر که این رواج‌های نادرست عملی شود به همان اندازه خشونت در جامعه زیاد می‌شود که در روابط خانواد‌گی‌شان هم مشکل پیدا می‌شود، ازدواج دختران زیر سن بسیار عواقب بد دارد، محروم کردن از آموزش، مادرکردن در طفولیت، سبب فرار از منزل و یک تعداد دیگر مشکلات می‌شود."

تلاش کردیم در بارۀ این اظهارات زنان و دختران دیدگاه حکومت طالبان را داشته باشیم، اما ذبیح الله مجاهد، سخنگوی حکومت طالبان تا زمان نشر این گزارش به پرسش‌ها در این باره پاسخ نداد.

این درحالیست که طالبان پس از حاکمیت دوباره بر افغانستان، با صادر کردن حدود ۵۰ فرمان، بر زنان و دختران ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های زیادی را‌ وضع کردند که ممنوعیت آموزش دختران بالاتر از صنف ششم یکی از این فرمان‌‌ها است.

اما سخنگویان حکومت طالبان بارها ادعا کردند که حقوق زنان و دختران در چهارچوب شریعت اسلام تأمین است.

هرچند امسال آماری از ازدواج اجباری و زیر سن دختران از سوی کدام نهادی نشر نشده، اما ادارۀ ملی احصائیه و معلومات حکومت طالبان در سال ۲۰۲۲ با نشر نتایج یک سروی گفته بود که در سراسر افغانستان ۳۸.۹ درصد دختران در سن کمتر از ۱۸ سال ازدواج کرده اند.

این سروی با حمایت مالی صندوق حمایت از کودکان ملل متحد (یونسیف) انجام شده بود.

سازمان حقوق بشری رواداری هم با نشر گزارشی در ماه اکتوبر سال ۲۰۲۳ گفته بود که از ۱۶ آگست ۲۰۲۱ تا ۱۶ اکتوبر ۲۰۲۳ حقوق مدنی و سیاسی کودکان در افغانستان زیر حاکمیت طالبان به گونۀ گسترده نقض شده است.

از این میان به ازدواج‌های اجباری، استفادۀ جنسی از کودکان و خشونت در برابر آنان، ازدواج طالبان با دختران زیر سن، آزارهای جنسی اطفال در مدارس، استفاده از اطفال به عنوان سرباز، اقدام به خودکشی کودکان و خشونت و رفتار نادرست با کودکان در مکاتب از موردهایی بودند که در گزارش رواداری به آنها اشاره شده بود.

طالبان در آن زمان این گزارش را رد کرده بودند.

اما پیش از این سازمان‌های حقوق بشری بین‌المللی از جمله صندوق حمایت از کودکان ملل متحد و سازمان (save the children) در کنار نگرانی از ازدواج‌های زیرسن و اجباری دختران از نقض دیگر حقوق آنان هم ابراز نگرانی کرده بودند.