یکی از دانش آموزان صنف دوازدهم در ولایت خوست که به‌دلیل حساسیت موضوع نخواست نامش در گزارش گرفته شود به رادیو آزادی گفت که پوشیدن پیراهن و تنبان، لنگی و کلاه در همه مکاتب دولتی برای شاگردان پسر اجباری شده است.
او افزود: «برای ما لباس سفید تعیین شده. این برای شاگردان بسیار دشوار است، چون به چنین یونیفورمی عادت ندارند. برخی توان خرید آن را ندارند. این تصمیم روی روان شاگردان تأثیر منفی گذاشته، تا جایی که بعضی‌ها علاقه‌شان را به درس از دست داده‌اند. در خوست مردم هنوز هم سازش می‌کنند، اما در شهرهای دیگر که شاگردان قبلاً پیراهن و پتلون می‌پوشیدند، این کار مشکل‌ساز شده است.»
پیش از آمدن امارت اسلامی، یونیفورم ما دریشی بود و بسیار راحت بودیم. حالا که باید با لباس سنتی به مکتب برویم، اصلاً احساس خوبی ندارم. ناراحت هستم.
یک باشنده کابل و دانش آموز صنف هشتم که او نیز نخواست نامش در گزارش ذکر شود، در مورد یونیفورم جدید چنین گفت:
«پیش از آمدن امارت اسلامی، یونیفورم ما دریشی بود و بسیار راحت بودیم. حالا که باید با لباس سنتی به مکتب برویم، اصلاً احساس خوبی ندارم. ناراحت هستم. از امارت اسلامی می‌خواهیم که اجازه بدهد یونیفورم قبلی را بپوشیم.»
بر اساس لایحه، از صنف اول تا نهم، رنگ لباس شاگردان آبی و کلاه سفید است و از صنف دهم تا دوازدهم، لباس سفید همراه با لنگی تعیین شده است.
پیش از این، در ۲۰ سال گذشته، یونیفورم شاگردان مکاتب دولتی در صنوف پایین‌تر شامل پتلون سیاه و پیراهن یخن دار آبی، و در لیسه‌ها پیراهن سفید بود.
خانواده‌های برخی از متعلمین می‌گویند که این مقرره نه‌تنها در مکاتب دولتی، بلکه در شماری از مکاتب خصوصی نیز عملی شده است.
یکی از باشندگان کابل و پدر سه متعلم پسر، که نخواست نامش ذکر شود، به رادیو آزادی گفت:
«پیش از این فرزندانم یونیفورم رسمی داشتند، حالا باید پیراهن و تنبان بپوشند. من خودم به مکتب رفتم و به مدیر گفتم که این تصمیم بیجا و بی‌موقع است. اگر قرار بود چنین چیزی اجباری باشد، باید قبل از عید اطلاع داده می‌شد تا خانواده‌ها هنگام خرید لباس عید، یونیفورم جدید را تهیه می‌کردند. در این وضعیت بحرانی اقتصادی، تهیه هر یونیفورم برای ما بین هزار تا هزار و پنجصد افغانی هزینه دارد.»
رادیو آزادی تلاش کرد تا دیدگاه وزارت معارف طالبان را در این مورد داشته باشیم، اما منصور احمد حمزه، سخنگوی این وزارت، پاسخ نداد.
براساس این لایحه، متعلمین و معلمان مرد باید پیراهن و تنبان بپوشند و سر خود را با کلاه و لنگی بپوشانند. اگر کسی از این دستور سرپیچی کند، ابتدا توصیه خواهد شد، و در صورت تکرار، در حضور خانواده‌اش از او تعهد گرفته خواهد شد.
وزارت معارف طالبان گفته که هدف از این لایحه «ایجاد نظم، تقویت روحیه تعلیم، کاهش تفاوت میان شاگردان فقیر و ثروتمند، و ترویج فرهنگ پوشش اسلامی» است.
در این لایحه همچنین آمده که مکاتب خصوصی می‌توانند رنگ خاص یونیفورم خود را تعیین کنند، اما باید از رهنمودهای عمومی پیروی کنند و اداره نظارت و ارزیابی طالبان مسئول تطبیق این مقرره است.
اما شماری از فعالان حق آموزش می‌گویند که این اقدام طالبان «بی‌مورد و تلف وقت» است و تأکید دارند که به‌جای چنین تصمیم‌هایی، باید بر بهبود کیفیت آموزش، فراهم‌سازی کتاب و مواد درسی، معاش معلمان، و بازگشایی مکاتب دخترانه تمرکز شود.
این لباس‌های سفید، به‌ویژه در مناطق روستایی افغانستان، خیلی زود کهنه و کثیف می‌شوند. پوشیدن این یا آن نوع لباس، هیچ تأثیری بر پیشرفت شاگردان ندارد.
فضل‌الهادی وزین، استاد پیشین فاکولته شرعیات و فعال حق آموزش در گفت‌وگو با رادیو آزادی گفت:
«این لباس‌های سفید، به‌ویژه در مناطق روستایی افغانستان، خیلی زود کهنه و کثیف می‌شوند. پوشیدن این یا آن نوع لباس، هیچ تأثیری بر پیشرفت شاگردان ندارد. وزارت معارف باید از این مسائل سطحی بگذرد و تمرکزش را بر کیفیت تدریس، کتاب‌های درسی، حقوق معلمان و باز کردن دروازه‌های مکاتب دخترانه بگذارد. بستن دستار نه واجب است، نه مستحب.»
این یونیفورم جدید، بسیار شبیه لباس‌هایی است که در دوران نخست حکومت طالبان در اواخر دهه ۱۹۹۰ میلادی، برای متعلمین و معلمان الزامی شده بود.
طالبان پس از بازگشت به قدرت، نخست آموزش دختران بالاتر از صنف ششم را ممنوع کردند و سپس آنان را از پوهنتون ها نیز محروم ساختند.
همچنین، تنها یونیفورم شاگردان پسر تغییر نکرده، بلکه در نصاب تعلیمی نیز تغییراتی وارد شده است که با واکنش‌های شدید داخلی و بین‌المللی روبرو شده است.