روز جهانی دسترسی به اطلاعات؛ خبرنگار افغان: «طالبان فقط اطلاعات به نفع خود را در اختیار رسانه‌ها می‌گذارند»

آنان در گفتگو با رادیو آزادی گفتند که پس از بازگشت طالبان به قدرت، دسترسی به اطلاعات برای ‌شان بسیار دشوار شده است.

یک خبرنگار یک رسانه خصوصی در کابل که به دلیل حساسیت موضوع نخواست نامش در گزارش ذکر شود، در صحبت با رادیو آزادی ادعا کرد که طالبان تنها اطلاعاتی را با خبرنگاران شریک می‌سازند که به نفع حکومت ‌شان باشد.

او با شرط تغییر صدا افزود: "متأسفانه هنوز هم مشکل دسترسی به اطلاعات در افغانستان حل نشده است، در برخی موارد طالبان اطلاعات خوبی شریک می‌کنند، اما آن موارد است که می‌خواهند از طریق رسانه‌ها برای خود تبلیغ کنند. سخنگویان و مسئولان طالبان همیشه در نشست‌ها به خبرنگاران تأکید می‌کنند که برای‌ شان تبلیغ شود، اما آن اطلاعات اساسی و مهمی که مردم، خبرنگاران و رسانه‌ ها به آن نیاز دارند و همچنین کم‌کاری‌ ها و کاستی‌ های ‌شان را که باید رسانه ‌ها نشر کنند تا متوجه شوند، طالبان هیچ علاقه ندارند که این اطلاعات را با رسانه‌ ها شریک بسازند."

یک خبرنگار زن مرتبط به یک رسانه بین ‌المللی در بامیان که او نیز به دلیل مشکل مشابه نخواست نام خودش و رسانه ‌اش در گزارش ذکر شود، به رادیو آزادی گفت: "حاکمان فعلی هیچ نوع اطلاعاتی، چه امنیتی، نظامی، سیاسی، فرهنگی، مدنی، ادبی یا هر مسأله دیگری که به اعضای این گروه مربوط باشد، حاضر نیستند که در دسترس مردم افغانستان قرار دهند یا آن را با رسانه ‌های داخلی یا خارجی شریک سازند. من، همکارانم و هم‌ مسلكان من در زمینه بدست آوردن منابع و اطلاعات دقیق با مشکلات شدید از سوی این گروه مواجه هستیم."

مسئولان رسانه‌ها چی می‌گویند:

مسئول یک رسانه در حوزهٔ جنوب ‌شرق افغانستان که نخواست نامش در گزارش ذکر شود، به شرط تغییر صدا در صحبت با رادیو آزادی ادعا کرد که در کنار مشکل دسترسی به اطلاعات، با سانسور جدی نیز مواجه اند: "در حال حاضر دسترسی رسانه ‌ها و خبرنگاران به اطلاعات بسیار دشوار است. هیچ مقام یا هیچ اداره‌ای به‌ موقع اطلاعات را در اختیار رسانه ‌ها قرار نمی‌دهد. اگر هم برخی اطلاعات داده شود، به ‌شدت سانسور می‌شود. در این حالت ما به ‌سوی تاریکی روان هستیم. باید یک روند مناسب و در چارچوب حکومت با مشورهٔ همه ایجاد شود و نباید محدودیت‌ های بیشتر بر آزادی بیان وضع شود."

این شکایت ‌ها در حالی مطرح می‌شود که شنبه ۲۸ سپتمبر روز جهانی دسترسی به اطلاعات است.

سازمان ملل متحد می‌گوید که دسترسی به اطلاعات اساس حکومتداری شفاف، مشارکتی و پاسخگو است.

این سازمان در وبسایت خود نوشته است که افراد آگاه می‌توانند تصمیم‌های آگاهانه بگیرند.

سازمان ملل متحد می‌گوید هدف از نامگذاری روز جهانی دسترسی به اطلاعات این است که هر فرد حق داشته باشد اطلاعات مورد نظر خود را درخواست کند، به ‌دست آورد و منتشر سازد.

این سازمان این حق را بخش جدایی‌ ناپذیر حق آزادی بیان دانسته و افزوده است که رسانه ‌ها در نشر مسایل مربوط به جامعه و کشور ها و در آگاه‌ سازی مردم نقش مهم دارند، اما به شرطی که به اطلاعات لازم دسترسی داشته باشند.

برخی نهاد های حامی خبرنگاران و رسانه ‌ها نیز دسترسی به اطلاعات در افغانستان را نزدیک به صفر می‌دانند و با ابراز نگرانی هشدار می‌ دهند که اگر این وضعیت ادامه یابد، افغانستان از لحاظ آزادی بیان بیشتر عقبگرد خواهد کرد.

حامد عبیدی رئیس سازمان حمایت از رسانه ‌های افغانستان (AMSO) به رادیو آزادی گفت: "به نظر من نظام کنونی یک نظام استبدادی است، به همین دلیل دسترسی به اطلاعات با مشکلات زیادی روبه‌رو شده است. در چهار سال گذشته محدودیت ‌های زیادی بر خبرنگاران و رسانه‌ ها اعمال شده که بیشترین زیان آن به بخش دسترسی به اطلاعات وارد شده است. تا زمانی که طالبان در قدرت باشند و این نظام استبدادی باشد، در این بخش محدودیت‌ ها روز به روز افزایش خواهد یافت."

سازمان ملل متحد تأکید می‌کند از این که اطلاعات قدرت به حساب می‌آید، دسترسی آزادانه به آن برای ساختن جوامع باسواد، سالم و مشارکتی یک ضرورت است.

اما در افغانستان که ادعا می‌شود مردم به‌ ویژه خبرنگاران و رسانه ‌ها به اطلاعات دسترسی ندارند،

پیامدها:

سمیه ولی ‌زاده، مسئول کمیته ارتباطات و دادخواهی مرکز خبرنگاران افغانستان در این باره به رادیو آزادی گفت: "این‌ که دسترسی به اطلاعات محدود شده، پیامد آن این خواهد بود که مردم بیشتر به سوی تاریکی رانده می‌شوند. برای بهبود این وضعیت، پذیرفتن و تطبیق قانون رسانه‌ ها می‌تواند تأثیرات مثبت داشته باشد. قانون دسترسی به اطلاعات می‌تواند دسترسی مردم، خبرنگاران و رسانه ‌ها را به اطلاعات تضمین کند."

رادیو آزادی تلاش کرد که پاسخ وزارت اطلاعات و فرهنگ حکومت طالبان را در مورد ادعاها، نگرانی‌ ها و خواسته ‌های افراد مصاحبه ‌شده را در این گزارش بگیرد، اما خبیب غفران سخنگوی این وزارت و ذبیح ‌الله مجاهد سخنگوی حکومت طالبان تا زمان نشر گزارش به پرسش‌ ها در این مورد پاسخ ندادند.

اما ذبیح‌ الله مجاهد پیش از این چندین بار در صحبت با رادیو آزادی گفته است که آنان در چهارچوب ارزش‌های اسلامی و منافع ملی به حمایت از رسانه‌ ها و خبرنگاران متعهد هستند.

۲۸ سپتمبر، روز جهانی دسترسی به اطلاعات نخستین بار در سال ۲۰۱۵ از سوی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) نامگذاری شد، اما مجمع عمومی سازمان ملل متحد آن را در سال ۲۰۱۹ تصویب کرد.

هدف از نامگذاری و گرامیداشت این روز، رشد حقوق بشری و کرامت انسانی، محو فقر و ایجاد جوامع توانمند نیز عنوان شده است.