هفت ماهه‌گی حکومت سرپرست طالبان؛ زمینه برای برگشت طالبان به قدرت چگونه مساعد شد؟

بیش از بیست سال از امروز پس از آن که ایالات متحده امریکا و متحدانش، به افغانستان آمدند، شاید شماری اندکی هم تصور نمی‌کردند که روزی دوباره طالبان به قدرت برگردند، اما در ۲۴ اسد صفحه سیاسی و نظامی افغانستان تغییر کرد و طالبان بار دیگر به قدرت دست یافتند.

بزرگترین تحول سیاسی ۱۴۰۰ خورشیدی در افغانستان از بین رفتن نظام جمهوری و بازگشتن طالبان به قدرت بود، آن هم در زمانی که هنوز هم شماری از نیروهای امریکایی و متحدانش در افغانستان حضور داشتند.

طالبان تابستان پارسال زمانی به دروازه‌های کابل رسیدند که پیش از آن بسیاری از ولسوالی‌ها و سپس ولایت‌ها یکی پی دیگری به دست این گروه سقوط کرده بود.

اکنون یکی از سوال‌های اصلی این است که با وجود یک نظامی که از حمایت غرب در بیست سال گذشته برخوردار بود، زمینه برای برگشت طالبان به قدرت چگونه مساعد شد؟ دیدگاه‌های فراوانی در این مورد مطرح شده است.

طارق فرهادی یکی از آگاهان امور سیاسی به رادیو آزادی گفت که این زمینه به یکبارگی مساعد نشد. بلکه او می گوید: "در حقیقت امریکا از زمان بارک اوباما احساس می‌شد که می‌خواهد از افغانستان بیرون شود و یک راه حل پیدا کند از طریق گفتگوی صلح میان طالبان و حکومت آن زمان در افغانستان. اما هیچگاه طالبان و حکومت با هم صلح نمی‌خواستند و این به درازا کشید و امریکا سودی استراتژیک در افغانستان نمی‌دید و از همین رو همه آنها خارج شدند و فرار رئیس جمهور غنی باعث شد که همه چیز از هم بپاشد و اعتبار بر نظام از بین برود."

با نزدیک شدن طالبان به دروازه‌های کابل، اشرف غنی رئیس جمهور مخلوع افغانستان با شماری از نزدیکانش از جمله حمدالله محب مشاور امنیت ملی آنزمان، افغانستان را ترک کرد.

حمدالله محب بعداً در گفتگوی با رادیو آزادی گفت که در روز پانزدهم اگست وضعیت در افغانستان به سرعت تغییر کرد و در آخرین لحظه به گفته او تصمیم گرفته شد که اشرف غنی از افغانستان بیرون شود.

روایت حمدالله محب از روز سقوط جمهوریت

سپس شمار نیروهای امنیتی، دفاعی و استخباراتی این کشور که به گفته وزارت دفاع حکومت پیشین در آن زمان به ۳۵۰ هزار نفر می‌رسید و در بیست سال گذشته از سوی جامعه جهانی به ویژه از سوی امریکا تمویل می‌شد هم فروپاشید.

برخی از اعضای نیروهای امنیتی نظام پیشین افغانستان به کشورهای دیگر پناه بردند و برخی دیگر هنوز هم در داخل افغانستان در بی‌سرنوشتی به سر می‌برند.

احمد خان اندر آگاه امور نظامی در مورد مسائلی که باعث فروپاشی اردوی پیشین افغانستان شد چنین می‌گوید:
"مشکلات درونی حکومت جمهوری وقت، مسایل دیگر مانند فساد گسترده، قومی، حزبی و تشکیلات خیالی باعث شد که اردوی افغانستان سقوط کند."

وزارت دفاع حکومت طالبان گفته که در حال ایجاد یک اردوی بیش از یکصد هزار نفری است.

در کنار فروپاشیدن نهادهای امنیتی دفاعی، بسیاری از ساختارهای دیگر نظام جمهوری هم برچیده شدند.

شفیق همدم

شفیق همدم یکی از مشاورین پیشن ناتو در افغانستان و آگاه امور سیاسی به این باور است: "نهاد‌های اساسی و سیاسی در افغانستان مثل پارلمان، کمیسیون‌های انتخابات یا حقوق بشر و دیگر نهاد‌های اساسی از سوی طالبان کاملاً منحل شده و از بین رفتند که این یک لطمه بزرگ به سیاست افغانستان بود."

طالبان همواره پارلمان ۲۵۰ عضوی افغانستان را به دخالت به گفتۀ آنان فساد گسترده متهم کرده اند.

شینکی کروخیل یکی از اعضای پیشین پارلمان نظام ساقط شده جمهوری در افغانستان در این مورد می‌گوید:
"بدون شک در پارلمان کسانی بودند که در سطوح مختلف در فساد دست داشتند اما این بدین معنی نیست که همه اعضای پارلمان یا همه سیستم فاسد بوده باشد."

طالبان مدتی بعد از بازگشتن به قدرت در افغانستان اعضای کابینه سرپرست خود را اعلام کردند، اما با این تفاوت همه اعضای آن افراد مربوط به گروه طالبان یا شبکه حقانی استند.

کابینه سرپرست طالبان ۲۶ وزیر دارد و طالبان حکومت‌شان را امارت اسلامی افغانستان می‌خوانند.

عدم حضور زنان در این کابینه بسیاری از زنان افغان و کشورهای غربی را در مورد سرنوشت زنان زیر سلطه طالبان نگران کرده است.

حکومت طالبان همچنین با انحلال وزارت امور زنان، همان ساختمان را به محل استقرار وزارت جدیدالتاسیس امر به معروف و نهی از منکر اختصاص داد.

در دوره اول حکومت طالبان از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ میلادی امر به معروف و نهی از منکر مسئول اجرای قوانین سختگیرانه از اسلام بود مانند حضور اجباری مردان در مساجد برای ادای نماز، کنترل نوع پوشش زنان و اندازه گیری ریش مردان، قطع دست سارق و دره زدن یا در مواردی سنگسار کسانی که طالبان می‌گفتند زنا کار بودند.

این‌بار هم وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان مقرراتی را برای رسانه ها، اداره‌های دولتی و راننده‌های موترهای شهری و مسافربری وضع کرده، از جمله منع نشر سریال‌ها و نمایشنامه هایی که در آن زنان حضور دارند. به زنان دستور داده شده که در اداره‌های دولتی باید حجاب اسلامی را مراعات کنند و راننده‌های موترهای شهری نباید زنان بدون محرم شرعی را انتقال دهند.

رویکرد طالبان در برابر زنان انتقاد زنان در افغانستان و کشورهای غربی را به همراه داشته.

با وصف آنکه از ایجاد حکومت سرپرست طالبان هفت ماه می‌گذرد تا هنوز هیچ کشوری آن را به رسمیت نشناخته است.

ذبیح الله مجاهد سخنگوی حکومت سرپرست طالبان

اما ذبیح الله مجاهد سخنگوی حکومت طالبان می‌گوید که این حکومت با کشورهای زیادی تعامل دارد.

او به رادیو آزادی گفت: "از بُعد سیاسی هم افغانستان با کشورهای مختلف روابط خود را دارد، با آنکه به گونه‌ای رسمی به رسمیت شناختنش اعلام نشده، اما در عمل شاهد استیم که تعامل همه کشورها با افغانستان رسمی است، سفرای کشورها با وزارت خارجه افغانستان می‌بینند، وزیر خارجه افغانستان به کشورها دعوت می‌شود."

جامعه جهانی برای به رسمیت شناختن حکومت طالبان برخی پیش شرط‌های را مطرح کرده از جمله رعایت حقوق بشر به ویژه حقوق زنان و دختران، ایجاد حکومت همه شمول و تضمین اینکه از خاک افغانستان علیه کشورهای دیگر استفاده نخواهد شد.

اما حکمت اعظمی معاون انستیتوت صلح و منازعه افغانستان به این باور است که حکومت طالبان قادر به برآورده کردن خواست‌های جامعه جهانی نیست: "اگر طالبان تغییرات گسترده را بیاورند ممکن طالبان افراطی یک نوع بغاوت کنند از این ترس حکومت طالبان نمی‌تواند همه خواست‌های جامعه جهانی را بپذیرد و عملی کند."

یکی از تحولات سیاسی دیگر جنجال بر سر کرسی افغانستان در سازمان ملل متحد است.

طالبان سهیل شاهین عضو دفتر طالبان در قطر را به عنوان نماینده افغانستان در سازمان ملل متحد معرفی کرده اما سازمان ملل متحد تا هنوز به این خواست طالبان پاسخ مثبت نداده است.

در ماه نوامبر پس از آن‌که غلام محمد اسحاق‌زی از مقامش به‌عنوان نمایندۀ دایمی حکومت مخلوع افغانستان در سازمان ملل متحد استعفا کرد، نصیر احمد فایق مستشار نمایندگی دایمی افغانستان در نیویارک کارش را به‌حیث سرپرست نمایندگی آغاز کرد.

پس از به قدرت رسیدن دوباره طالبان، افغانستان نه تنها که شاهد بحران سیاسی و نظامی شد بلکه مشکل اقتصادی هم بیشتر در این کشور افزایش یافت.

شماری از زنان بی بضاعت در شهر کابل

یک مقام سازمان ملل متحد می‌گوید که در حال حاضر افغانستان با بحران بی‌سابقه غذایی و سوء تغذیه کودکان روبه‌رو است.

رامز الاکبروف معاون دفتر سازمان ملل متحد در افغانستان یا یوناما در پانزده مارچ گفت که ۹۵ درصد مردم در این کشور غذای کافی ندارند و به گفته او این رقم در خانواده‌های به صد درصد رسیده که زنان یگانه نارآور استند.

گزارش: فرشته نگاه