دیده‌بان شفافیت افغانستان بر اساس تحقیقی، از کاهش اعتماد مردم به محاکم دولتی گزارش داده‌است.
یافته‌های این بررسی نشان می‌دهد که ۵۵ درصد شهروندان افغانستان به محکمه‌های غیر رسمی ریش‌سفیدان و بزرگان قومی مراجعه می‌کنند.
به دلیل سنت‌های موجود و عرف و سنت‌های اجتماعی در افغانستان، در بیشتر موارد منازعات محلی به جای نهادهای عدلی و قضایی، در جرگه‌های مردمی حل می‌شود.
ارباب سعداالله، بزرگ قومی در ولسوالی 'خاص کنر' ولایت کنر به رادیو آزاد می‌گوید که در تازه‌ترین مورد دو پروندۀ قتل امروز دوشنبه «۳۰ سرطان ۱۳۹۹» با برگزاری جرگۀ مردمی حل شد.
به‌گفتۀ ارباب سعدالله، این پرونده‌ها چندین سال در نهادهای عدلی و قضایی تحت بررسی قرار داشت، اما حل نشده بودند.
سعدالله گفت: "امروز دو جرگه داشتیم، یکی یک فتنۀ ۴۰ و ۴۵ ساله بود که بین مردم قتل شده بود، امروز حل‌وفصل شد. در قضیۀ دیگر یک زن کشته شده بود که برای حل این قضیه حکومت و مردم بسیار تلاش کرده بودند، اما حل نشده بود. خداوند چند مسلمان را جمع کرد و این قضیۀ قتل زن هم حل شد. دعای خیر کردیم و این موضوع را حل کردیم."
به‌گفتۀ این بزرگ قومی، افزون بر این پرونده، ده‌ها پروندۀ دیگر نیز از طریق جرگۀ مردمی حل شده‌است.
این در حالیست که دیده‌بان شفافیت افغانستان با نشر یافته‌های تحقیقی گفته است که شهروندان افغانستان بیشتر به جرگه‌های مردمی اعتماد دارند تا نهادهای عدلی و قضایی دولت.
یافته‌های این بررسی نشان می‌دهد که شهروندان افغانستان به دلیل وجود فساد، به محکمه‌های دولتی نسبت به جرگه‌های مردمی کم‌تر اعتماد دارند.
دیده‌بان شفافیت گزارش خود را در این مورد بر اساس مصاحبه رو در رو با هشت هزار مرد و زن در مناطق خارج از کنترول گروه طالبان تهیه کرده‌است.
بر اساس این گزارش، ۵۵ درصد کسانی‌که در این تحقیق با آن‌ها مصاحبه شده، گفته‌اند که اعتماد متوسط یا بالاتری به محاکم غیر رسمی یا جرگه‌ها دارند، اما میزان اعتماد به محاکم دولتی در بین این مصاحبه‌شوندگان به ۴۰ درصد می‌رسد.
بر اساس یافته‌های این نظرسنجی، با این حال ۶۰ درصد مصاحبه‌شوندگان گفته‌اند که هیچ اعتمادی به محاکم گروه طالبان ندارند.
در این نظرسنجی همچنین آمده است که تجربۀ فساد سبب شده که اعتماد مردم به محاکم دولتی کم‌تر و به محاکم طالبان بیشتر شود.
ناصر تیموری، پژوهشگر دیده‌بان شفافیت افغانستان به روز دوشنبه به رادیو آزادی گفت: "این سروی نشان می‌دهد که اعتماد مردم به محاکم و قوۀ قضائیۀ دولت جمهوری اسلامی افغانستان بسیار ضعیف است. این سبب شده که مردم به محاکم غیر رسمی از جمله طالبان رجوع کنند. ایجاد اعتماد یک پروسۀ طولانی است و ستره محکمه متعهد شده که میزان محاکم علنی را بلند ببرد و با مردم بیشتری ارتباط برقرار کند."
آقای تیموری می‌گوید که این سروی در سال ۲۰۱۸ انجام شده و تحلیل داده‌ها از سوی پژوهشگران آن و زمان‌گیر بودن ارائۀ دیدگاه از سوی ستره محکمه سبب تأخیر در نشر آن شده‌است.
نویسندگان گزارش دیده‌بان شفافیت باور دارند که فساد در قوه قضائیه و ضعف سیستم عدالت رسمی در اجرای قانون و مجازات مجرمان، زمینه مراجعه به محاکم طالبان را فراهم کرده که مجازات خشونت‌بار بدنی تجویز می‌کند.
رادیو آزادی تلاش کرد که نظر قوۀ قضائیه افغانستان را در این مورد بداند، اما مسئولان آن حاضر به اظهار نظر نشدند.
