این موضوع حتی به سوژۀ شوخی میان کاربران افغان رسانه‌های اجتماعی مبدل شده است. نه تنها در صفحات فیسبوک، انستاگرام و یا دیگر شبکه های اجتماعی، بلکه در اسناد رسمی تعداد زیادی از افغانها نیز اول ماه جنوری تاریخ تولد آنها درج شده.
تعیین سن به رویت ظاهر شخص
شماری از افغانها تاریخ دقیق تولد خود را نمیدانند و یا اگر میدانند هم به تقویم هجری شمسی، نه به میلادی. محاسبه کردن و تبدیل کردن تقویم شمسی به میلادی برای بعضی ها کار دشواریست و برای ساده گی کار در اسناد و یا صفحات اجتماعی تاریخ تولید خود را اول ماه جنوری نوشته اند.
نور محمد از مادرش شنیده بود که یک سال از بعد از به قدرت رسیدن ببرک کارمل، رییس جمهور سابق افغانستان، به دنیا آمده است
نور محمد که حلا در جرمنی زنده گی میکند یکی از این افغان هاست.
او به رادیو آزادی گفت:
"کودک بودم که به پاکستان مهاجرت کردم. آنجا نیازی به تذکره و یا دیگر اسناد نداشتم. حتی برای شامل شدن به مکتب نیازی به تذکره نبود".
نور محمد با خانواده اش پس از اشغال افغانستان توسط نیروهای شوروی سابق در سال ۱۹۷۹ میلادی، به پاکستان مهاجر شد.
میگوید از مادرش شنیده بود که یک سال از بعد از به قدرت رسیدن ببرک کارمل، رییس جمهور پیشین افغانستان، به دنیا آمده است اما به گفتۀ او این حرف مادرش هم "شاید دقیق نباشد".
نور محمد پس از گذشت سالها و بعد از سقوط حاکمیت اول طالبان دوباره به افغانستان برگشت:
"در [شهر] جلال آباد [مرکز ولایت ننگرهار] برای دریافت تدکره مراجعه کردم. آنجا یک مرد مسن پشت یک میز بزرگ نشسته بود. از من پرسید چند ساله استی، گفتم شاید ۲۴ ساله باشم. سرتاپا مرا نگاه کرد و گفت نظر به قد و قامت ۲۵ ساله معلوم میشوی و در تذکره ام نوشت، نظر به قیافۀ ظاهری، ۲۵ ساله"
به اساس همان تذکره، نور محمد سپس پاسپورت گرفت و کسی که تاریخ تولد او را اول جنوری سال ۱۹۷۹ نوشت مامور ادارۀ پاسپورت بود. او میگوید:
"از همان روز به بعد در همۀ اسناد رسمی تاریخ تولد من اول جنوری درج شد".
احمد ذکی یک افغان دیگر که اکنون در هالند زنده گی میکند، داستان نسبتاً شبیه با نور محمد دارد.
او که از راه های غیر قانونی به اروپا مهاجرت کرده است به رادیو آزادی گفت:
در کمپ مهاجرین هنگام ثبت نام تاریخ تولدم را پرسیدند، برای این که آسانتر بتوانم آن را به خاطر بسپارم، تاریخ اول جنوری را انتخاب کردم
"به هالند از راه های قاچاقی آمدم. هنگام سفر از ترکیه به یونان مجبورم شدم تمام اسناد خود را در بحر بیاندازم. وقتی در کمپ مهاجرین ثبت نام میشدم از من تاریخ تولدم را پرسیدند. برای این که آسانتر بتوانم آن را به ذهن بسپارم تاریخ اول جنوری را انتخاب کردم".
منیب الله هاشمی که پس از حاکمیت دوبارۀ طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، افغانستان را ترک کرد و اکنون در ایالات متحدۀ امریکا به سر میبرد، برای مدتی در کمپهای مهاجرین ترجمانی میکرد. او به رادیو آزادی گفت که شمار افغانهای که تاریخ تولد خود را نمیدانستند در کمپ مهاجرین خیلی زیاد بود. او افزود:
"شمار افغانهای که اسناد نداشتند خیلی زیاد بود. هنگام چاپ کارت مهاجرت تقریباً ۸۰ درصد افغانها تاریخ تولد خود را اول ماه جنوری میگفتند. شخص خارجی که با من نشسته بود با تمسخر از من پرسید که شما افغانها همه در اول جنوری به دنیا آمده اید؟"
جنگ و بی سوادی
محب زغم یک جامعه شناس افغان میگوید که این تنها یک موضوع تخنیکی نیست و یک واقعیت تاسف‌بار در عقب آن نهفته است.
محب زغم به رادیو آزادی گفت:
"سالها جنگ در افغانستان، مهاجرت، نبود سیستم درست نفوس شماری، ولادت‌ها در خانه و ثبت نشدن نام کودک در اسناد رسمی پس از تولد، سبب شده تا شمار زیادی از افغانها تاریخ دقیق تولد خود را ندانند".
زغم میگوید بی‌سوادی والدین یکی دیگر از دلایل اصلی این مشکل است. "شمار زیاد والدین خوانده و نوشته نمی‌توانند. به همین دلیل تاریخ دقیق تولد فرزندان خود را نمی‌نویسند. شماری از آنها شاید برای چند سال این تاریخ را به یاد داشته باشند اما در نهایت فراموش می‌کنند".
تحولات اخیر
در سالهای اخیر شماری از شفاخانه ها برای نوزادان کارت ثبت تولد می‌دهند. جمهوریت مخلوع افغانستان در سالهای گذشته روند توزیع تذکره های الکترونیک را آغاز کرد که درج تاریخ دقیق تولد در آن حتمی است. زغم میگوید این اقدامات در آینده مشکل ندانستن تاریخ دقیق تولد مردم را کاهش خواهد داد:
"اما برای حل کامل این مسئله راه درازی در پیشروست".
