او می‌گوید که بیماری، قرضداری، مشکلات اقتصادی و بی‌کاری سلامت روحی و روانی‌اش را برهم زده‌است.
او که در نظام جمهوری پیشین از ناحیه پا معلول شده، به رادیو آزادی گفت که در سال‌های اخیر وضعیت زنده‌گی‌اش به اندازۀ خراب شده که حتی توان فراهم کردن سه وقت غذا برای خانواده‌اش را از دست داده‌است: «من بسیار از زنده‌گی به تنگ آمدیم، به حالت رسیدیم که گاه گاهی می‌خواهم فرزندان خود را برای فروش به بازار ببرم، حتی روغن و چای و بوره هم برابر نمی‌شود، دو دختر و یک پسرم مریض هستند، گاه گاهی نشسته پنجه‌های دست خود را می‌شمارم، یک، دو، سه، چهار، پنج، این عادت من شده‌است و گاهی‌که نماز را خلاص می‌کنم نمی‌دانم چند رکعت خواندم، بیخی خوب نیستم.»
به افسرده‌گی عمیق دچار شدیم، ترس و اضطراب من بسیار زیاد شده.
علاوه بر چالش‌های اقتصادی، وضع ممنوعیت‌ها و محدودیت‌ها از سوی حکومت طالبان بر آموزش و کار زنان و دختران نیز خانواده‌های زیادی را دچار افسرده‌گی کرده و سلامت روان‌شان را از آن‌ها گرفته است.
هریوا یکی از دختران محروم از آموزش در ولایت خوست است که می‌گوید، پس از مسدود شدن مکاتب حالت روانی خوبی ندارد: «پس از مسدود شدن دروازه‌های مکاتب برایم مشکلات روانی پیدا شده، نسبت به آینده نگران هستم و به افسرده‌گی عمیق دچار شدیم، ترس و اضطراب من بسیار زیاد شده است.»
این افراد در حالی از افکار شان در مورد خودکشی می‌گویند که توصیه‌های جهانی روانی در صورت تجربه‌ی بحران روحی یا افکار آسیب‌زننده، این است که این‌گونه افراد باید برای دریافت کمک و تداوی‌شان به مشاوران یا مراکز حمایت روانی مراجعه کنند.
گفتنی‌ست که حوادث طبیعی نیز در سال‌های اخیر در افغانستان یکی از عوامل بروز بیماری‌های روانی نزد خانواده‌های آسیب دیده بوده که خانه و اموال‌شان را از دست داده‌اند.
فرید باشنده ولسوالی چوکی ولایت کنر یکی از آسیب دیده‌گان زلزله‌های اخیر به رادیو آزادی می‌گوید که از دست دادن خانه و زنده‌گی و چالش‌های موجود در هوای سرد و بارانی مشکلات روانی را به شمول خودش نزد دیگر آسیب دیده‌ها افزایش داده‌است: «باران‌ها و طوفان‌ها زیاد است، مشکلات بسیار زیاد شده‌است، وقتی به وضعیت کودکان، زنان و مو سفیدان ما نگاه می‌کنیم این وضعیت همه را دچار بیماری‌های روانی کرده‌است، حیران هستیم که با سرد شدن هوا و رسیدن زمستان، افزایش بیماری‌ها وضعیت ما چه گونه خواهد شد.»
این درحالی‌ست که سازمان جهانی صحت (دبلیو اچ او) نیز پیش از این گفته است، افرادی‌که از زلزله اخیر در شرق افغانستان متأثر شده با آسیب‌های شدید روانی روبه‌رو اند.
این سازمان در گزارشی به تاریخ ۷ سپتمبر تأکید کرده بود که برای جلوگیری از پیامدهای طولانی‌‌مدت روانی، افزایش فوری خدمات روانی-اجتماعی ضروری است.
امروز دهم اکتوبر برابر با روز جهانی سلامت روان است.
نیاز برای تقویت خدمات حمایتی روانی
ریچارد بنت، گزارش‌گر ویژه سازمان ملل متحد در امور حقوق بشر افغانستان، هشدار می‌دهد که افغانستان با بحران گستردۀ در بخش سلامت روان، به‌ویژه در میان زنان و دختران، روبه‌رو است.
آقای بنت روز جمعه (دهم اکتوبر) در پیامی به مناسبت «روز جهانی سلامت روان»، روزی که برای افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت سلامت روان مشخص شده، در صفحه اکس خود نوشته است که این بحران حاصل دهه‌ها جنگ، رویدادهای طبیعی و سرکوب سیستماتیک از سوی طالبان است.
ریچارد بنت با این‌که خواستار شناسایی جدی‌تر این معضل و تقویت خدمات حمایوی روانی در افغانستان شده، افزوده است "در کشوری‌که برای دهه‌ها درگیر جنگ، بحران و آفات طبیعی است، تأثیرات روانی آن بسیار گسترده است".
به‌گفته آقای بنت، خدمات موجود در بخش سلامت روان به‌ویژه برای زنان و دخترانی که با سرکوب شدید طالبان روبه‌رو اند، بسیار محدود است و شناسایی بیشتر این مسئله و ارائه خدمات حمایتی، حیاتی است.
سازمان جهانی صحت (دبلیو اچ او) به مناسبت «روز جهانی سلامت روان» در وب‌سایت خود گفته است که این روز یادآور این حقیقت است که بدون سلامت روان، صحت کامل وجود ندارد.
کمپاین امسال این سازمان، بر ضرورت فوری حمایت از سلامت روان و نیازهای روانی-اجتماعی افراد متأثر از حالات اضطراری بشردوستانه متمرکز است.
«دبلیو اچ او» نیز افزوده که بحران‌های مانند بلایای طبیعی، منازعات و حالات اضطراری صحت عامه سبب پریشانی عاطفی می‌شود که از هر پنج نفر یک نفر یک حالت عدم سلامت روانی را تجربه می‌کند.
سازمان جهانی صحت در گزارش خود گفته که میلیون‌ها تن در افغانستان، به دلیل چندین دهه درگیری، آواره‌گی، حوادث طبیعی و چالش‌های اقتصادی، با زخم‌های روانی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
شماری از داکتران بخش صحت روانی می‌گویند که بیماری‌های روانی بیشتر عوامل جینتیکی و محیطی داشته و راه‌های بیرون رفت از این مشکل رو آوردن به ورزش، مطالعه، صحبت با دوستان، آببازی و برخی موارد دیگر اند.
وحید نورزاد یکی از این روانشناسان در مورد به رادیو آزادی گفت: «یکی عامل جینتیکی می‌تواند باشد و عامل محیطی متأسفانه در افغانستان بیشتر نقش دارد، عوامل مثل فقر، بی‌کاری و محدودیت‌ها و عدم دسترسی به آموزش و خدمات صحی. این محدودیت‌های که در اجتماع متوجه افراد است متأسفانه کودکان، زنان، مردان و کهن‌سالان را متاثر می‌سازد.»
تلاش کردیم نظر شرافت زمان سخنگوی وزارت صحت عامه حکومت طالبان را در مورد آمار بیماران روانی و اقدامات این وزارت برای رسیده‌گی به آن‌ها بگیریم، اما تا نشر این گزارش به پرسش‌های رادیو آزادی پاسخ نداد.
اما پیش از این دفتر هماهنگ کننده امور بشردوستانه سازمان ملل متحد (اوچا) در گزارشی گفته است که در مکان‌هایی مانند افغانستان، جایی‌که دهه‌ها درگیری‌های مسلحانه بسیاری را زخمی، آواره و گرسنه برجای گذاشته است، بسیاری‌ها با یک بحران صحت روانی بی‌سابقه، اما دیده نشده روبه‌رو هستند.
این چالش حتی در میان کودکان در افغانستان نیز شایع است.
به تازه‌گی صندوق کودکان ملل متحد «یونیسف» در یک گزارش اعلام کرده که از هر چهار کودک بین ۵ تا ۱۷ ساله در افغانستان یکی از آن‌ها دچار اضطراب بوده و از میان هر ۷ کودک در این کشور یکی از آنان افسرده‌گی را تجربه می‌کند.
این درحالی‌ست که پیش از این نیز نهادهای مختلف ملی و بین‌المللی از وضعیت شکننده سیستم صحی افغانستان پس از حاکمیت دوباره طالبان در سال ۲۰۲۱ میلادی، در این کشور ابراز نگرانی کرده‌اند.
