زندگی ییلاقی در بامیان همچنان ادامه دارد. زندگی در ییلاق به معنی آن است که زندگی خانوادهها هنوز وابسته به بز و گوسفند است.
بار اصلی زندگی ییلاقی بر دوش زنان است. رمهدارانی که از روستاها به ییلاقهای دور دست کوهستانی کوچ میکنند، همه مسئولیت را میگذارند بر عهده زنان تا محصولات شیری بیشتر جمع کنند، اما این زنان و کودکان خانوادهها بیشتر از خدمات رفاهی مانند خدمات صحی محروم هستند.
راضیه ۹۰ ساله در میان خانه سنگی کنار اجاقی که با هیزم گرم میشود، نشسته. پشم گوسفند را دور دستانش حلقه کرده و میریسد. راضیه در این سن و سال، ترجیح میدهد که برای تجربه همزیستی با حیوانات اهلی و خوردن غذاهای محلی تازه و گرم، مدتی در هوای پاک و کوهستانی ییلاق سپری کند.
او گفت: "اینجا خیلی خوبه. گرمی که شد، ییلاق میآیم. هوا که سرد شد، به منطقه (دِه) میروم. من گوسفند و گاو دوشیده نمیتوانم. اینجا بخاطر هوایش میآیم."
در کنار آنهایی که برای لذت بردن از طبیعت و فرار از زندگی یکنواخت به ییلاق میآیند، شماری هم از سر ناگزیری در فصل بهار از روستاهای دور دست کوچ میبندند و مسیرهای دور و دراز را میپیمایند تا آخر تابستان در کوهها زندگی کنند.
آنها در ییلاقها گاو، بز و گوسفند خود را پرورش میدهند و شیر و محصولات شیری جمع میکنند.
ییلاق به محل زندگی تابستانی رمهدارانی گفته میشود که تابستان هر سال با حیوانات خود به چراگاههای پرآب و علف به کوهستانهای دور دست کوچ میکنند.
بیشتر ییلاقنشینان زنان و کودکان هستند. زنان ییلاقی از صبح تا شام مشغول تهیه محصولات شیری هستند. کودکان به چراندن رمههای گوسفند و بز و گلههای گاو در دل کوهها میپردازند.
زندگی ییلاقیها وابسته به بازدهی بز، گوسفند و گاو است. پیدا کردن چراگاه برای آنها مسئلۀ اصلی است. در اطراف مناطق روستایی چراگاه کافی وجود ندارد. به همین دلیل، آنها مجبور میشوند تابستان هر سال به کوهستانهای دوردست کوچ کنند تا به چراگاه مناسبی برسند.
فاطمه میگوید زندگی ییلاقی نوعی ناگزیری است: "ما از مجبوری میآیم که گاو و گوسفندهای ما در منطقه جای ندارد. در بهار مردم علفها را درو میکنند. ما در وقت سردی و بارانی اینجا میآییم. خیلی سخت است. مردها نیستند. همه زنان میآییم با اطفال خردسال."
این ییلاق نشینان با دشواری های زیادی دست به گریبان اند، مهمتر از همه عدم دسترسی به خدمات صحی و نبود ترانسپورت برای انتقال بیماران بیشتر برای آنان چالش برانگیز است.
بخش عمده مصارف بیشتر خانوادههای بامیان از طریق محصولات زراعتی و مالداری تأمین میشود که زنان و کودکان دوشادوش مردان در این راستا کار میکنند.