روز جهانی گردشگری؛ چرا طالبان گردشگران خارجی را برای سفر به افغانستان ترغیب می‌کنند؟

هیله یکی از زنان باشنده کابل است که به دلیل ممنوعیت‌های دست‌وپاگیر طالبان از حق رفتن به مکان‌های سیاحتی و تفریحی محروم شده‌ است.

وی درصحبت با رادیو آزادی گفت:

"در پیش روی خانۀ ما یک پارک بود، ما هر عصر به آنجا می‌رفتیم، دیگر زنان هم می‌رفتند، وقت ما خیلی خوش می‌گذشت، با یکدیگر صحبت و تفریح می‌کردیم، اما زمانی که حکومت طالبان آمد، همه چیز بند شد و حالا زنان نمی‌توانند به این پارک بروند."

اما طالبان به گردشگران خارجی از جمله زنان اجازه می‌دهند که به هر نقطه‌ای از افغانستان به شمول ولایت باستانی بامیان که از جاذبه های گردشگری است، سفر کنند.

یک بانوی بامیانی که به دلیل نگرانی‌های امنیتی نمی‌خواهد نامش در گزارش گرفته شود، از چشم دید خود به رادیو آزادی می‌گوید:

"در شرایط کنونی طالبان تنها به گردشگران خارجی اجازۀ سیاحت می‌دهند، آنان می‌توانند از پارک بند امیر دیدن کنند که این حرکت نمایشی طالبان به جهانیان است و در آنجا زنان از حقوق اولیه‌شان منع شده اند. زنان در بامیان اجازه ندارند که به جای‌های تاریخی و تفریحی مانند بند امیر بروند."

اما روایت طالبان متفاوت است.

اخیراً خیرالله خیرخواه، سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ حکومت طالبان به شبکۀ تلویزیونی الجزیره گفت که گردشگران خارجی تصویری خوبی از افغانستان ارائه کردند و اینکه مخالفان طالبان معمولاً وضعیت را نامناسب نشان می‌دهند.

اما یکی از باشندگان بامیان که نخواست نامش در گزارش گرفته شود، به رادیو آزادی می‌گوید که طالبان از صنعت گردشگری برای تبلیغات به نفع خود استفاده می‌کنند:

"در حکومت کنونی سیاست طوری است که به نحوی از صنعت توریزم و گردشگران خارجی استفاده می‌شود و با فراهم کردن شرایط سفر برای گردشگران خارجی می‌خواهند که این پیام را به جهان بدهد که وضعیت افغانستان نسبت به زمان حکومت قبلی خیلی بهتر شده است، یعنی فضا خوب و امن است."

به اساس گزارش‌ها، در این اواخر گردشگران خارجی زیادی که بیشترشان یوتیوبر هستند، به افغانستان می‌روند و در آنجا از مکان‌هایی که رفتن زنان به آنجاها منع است، ویدیو می‌سازند.

طالبان با اتخاذ اقداماتی برای ایجاد سهولت و امنیت برای گردشگران خارجی در تلاش افزایش میزان بازدید این گردشگران از افغانستان اند، اما نگرانی های امنیتی همچنان پابرجاست.

اخیراً شمار زیادی کشورهای اروپایی از جمله بریتانیا و امریکا و کانادا هم به شهروندان خود هشدار داده اند که به افغانستان سفر نکنند و از احتمال حمله، ربایندگی و دیگر رویدادهای ناگوار نگرانی کرده اند.

به تاریخ ۱۷ ماه می در مرکز بامیان یک گروهی از گردشگران هدف حملۀ مسلحانه قرار گرفت که در آن ۳ گردشگر اسپانیایی و ۷ افغان کشته شدند. این رویداد به نگرانی‌ها در بارۀ امنیت گردشگران خارجی در افغانستان افزود.

پس از این رویداد حکومت طالبان تصمیم گرفته که گردشگران خارجی را نگهبانان امنیتی همراهی کنند.

اما در شرایط کنونی واقعاً چه کسانی می‌خواهند که به افغانستان سفر کنند؟

شاه‌محمود میاخیل که در زمان نظام جمهوری مخلوع افغانستان برای یک دوره سرپرستی وزارت دفاع را به عهده داشت، در پاسخ به این پرسش به رادیو آزادی می‌گوید:

"یگ گروه محدود افراد هستند که برای سیاحت یا چکر می‌روند و دیگر گروه کسانی هستند که زیر نام یوتیوبر و خبرنگار برای جاسوسی می‌روند و گروه سوم کسانی هستند که برای تجارت و کارو و بار به آنجا می‌روند، اما طالبان از این‌ها استفادۀ تبلیغاتی می‌کنند و می‌گویند که همه چیز در افغانستان درست است و امنیت وجود دارد، اما این گونه نیست. در افغانستان امنیت بشری، فزیکی و روحی وجود ندارد و مردم هر روز در تلاش رفتن به دیگر کشورها هستند و رفتن چند نفر خارجی به افغانستان معیار موجودیت امنیت در افغانستان نیست."

در میان‌ یوتیوبران خارجی زنانی هم هستند که از مردم عام، مقام‌های طالبان و جای‌های تاریخی ویدیو می‌سازند و از طریق چینل‌های یوتیوب خود نشر می‌کنند.

یک یوتیوبر زن در کابل به شرط نشر نشدن نام و صدایش در گزارش می‌گوید که در وطن خود نمی‌توانند در بارۀ مکان‌های تاریخی ویدیو تهیه کنند، اما شهروندان خارجی به ویژه زنان به گونۀ آزاد از افغانستان بازدید می‌کنند و ویدیو می‌سازند و با نشر آن در چینل‌های یوتیوب‌شان درآمد به‌دست می‌آورند.

آمار دقیقی از شمار گردشگران خارجی که در بیش از سه سال حاکمیت طالبان به افغانستان سفر کرده اند، در دست نیست.

اما چندی پیش محمد سعید، رئیس گردشگری وزارت اطلاعات و فرهنگ حکومت طالبان به خبرگزاری اسوشیتدپرس گفت که در سال ۲۰۲۱ بیش از ۶۹۰ خارجی، در سال ۲۰۲۲، ۲۳۰۰ خارجی و در سال ۲۰۲۳هفت هزار خارجی از افغانستان بازدید کرده اند.

این مشخص نشده که از این میان چه تعداد از این افراد برای سیاحت و چه تعدادشان به مقصد تجارت به افغانستان سفر کردند.

در این مدت هم صدها افغان که از سال‌ها به این سو در کشورهای مختلف زندگی می‌کنند و تابعیت این کشورها را دارند، برای دیدن خانواده و بستگان خود به افغانستان سفر کرده اند.

در بارۀ شمار دقیق گردشگران داخلی هم آمار مشخصی وجود ندارد. اما این مشخص است که حدود نیمی از افغانان که زنان و دختران هستند از رفتن به ساحات تفریحی و سیاحتی منع شده اند، اما مردان می‌توانند که نسبت به گذشته در یک فضای امن‌تر به مناطق مختلف کشور سفر کنند.

اما این وضعیت هم عاری از انتقادات و شکایت مردان جوان نیست.

یک باشندۀ ننگرهار به شرط عدم نشر نامش در گزارش به رادیو آزادی می گوید:

"پیش از این به ساحات دوردست ننگرهار، نورستان، هلمند و ولایت‌های شمالی می‌رفتید، مشکلات امنیتی وجود داشت که حالا وجود ندارد. اما حالا هم موانعی وجود دارد. مثلاً شاید حریم خصوصی شما مصئون نباشد. شاید توقف داده شوید و ازتان بپرسند که ستایل موی‌تان درست است یا نه و یا ریش دارید یا نه."

افزایش بیکاری در بین جوانان و نبود درآمد از دیگر مشکلاتی است که برخی جوانان به عنوان موانع سر راه برنامه‌های گردشگری‌شان عنوان می‌کنند.

گردشگری در سطح جهانی یک صنعت متحرک است که کشورها را به یکدیگر متصل نگه می‌دارد.

گردشگری اغلب نقش مهمی در توسعۀ اقتصادی یک کشور ایفا می‌کند و همچنین در ارتقای صلح مهم تلقی می‌شود.

ملل متحد از سال ۱۹۸۰ به این سو از ۲۷ سپتامبر به عنوان روز جهانی گردشگری بزرگداشت می‌کند که امسال از این روز زیر نام "سیاحت و صلح" بزرگداشت می‌شود.

به روایت طالبان صلح در افغانستان برقرار شده است. اما بر اساس تعریف ملل متحد صلح نه تنها فقدان درگیری است، بلکه نیازمند یک فرآیند مشارکتی مثبت و پویا است که در آن گفت‌وگو تشویق می‌شود و درگیری‌ها با روحیۀ درک متقابل و همکاری حل می‌شوند.

حال بسیاری از جمله هیله در کابل امیدوارند که روزی نه تنها افغانستان یک مکان امن برای گردشگران خارجی باشد، بلکه زنان و دختران افغان که در حال حاضر خانه‌نشین شده اند، نیز در کنار دیگر حقوق‌شان آزادی سفر و سیاحت داشته باشند. اما آنان نمی دانند که این آرزوی شان کی برآورده خواهد شد.