آسیب پذیری دومین منار خشتی جهان بیشتر شده و با خطر فروپاشی مواجه است

منار جام غور در غرب افغانستان، دومین منار خشتی جهان با خطر فروپاشی مواجه است. این منار در نتیجۀ زلزلۀ اخیر آسیب دیده و آسیب‌پذیری‌اش بیشتر شده‌است.

رئیس اطلاعات و فرهنگ حکومت طالبان در ولایت غور هشدار می‌دهد که اگر به زودترین فرصت توجه نشود، این منار با سرازیر شدن سیلاب‌ها فرو خواهد ریخت.

مولوی عبدالحی زعیم، رئیس اطلاعات و فرهنگ حکومت طالبان در غور می‌گوید، زلزلهٔ اخیر در غرب افغانستان که مرکز آن در بادغیس بود، منار جام یکی از بزرگترین گنجینه‌های معماری و باستانی افغانستان را بیشتر از گذشته کج کرده‌است.

او به رادیو آزادی گفت که در اثر این زلزله تعدادی از خشت‌های اصلی این منار و خشت‌های حفاظتی‌که تازه برای محافظت از آن استفاده کرده بودند، افتیده و قسمت‌های پائینی منار هم نم گرفته و آب به آن رخنه کرده‌است.

آقای زعیم افزود: "برای جلوگیری از سقوط منار جام، راه حل این است که دیوارهای استنادی خوب ساخته شود تا سیل به آن آسیب نرساند و سنگ‌های که سال قبل سیل به پای منار آورده است پاک کاری شود و آبی‌که در نزدیک منار جمع شده، کم شده و منار ترمیم شود و دیگر این‌که باید برای منار یک خوازه ساخته شود تا باران در داخل منار رخنه نکند."

رئیس اطلاعات و فرهنگ حکومت طالبان در غور از سازمان یونسکو می‌خواهد که در راستای ترمیم منار جام اقدامات جدی کند و دو نیم میلیون دالری را که برای ترمیم این منار در نظر گرفته بود، برای آغاز کار ترمیم آن در اختیار آنان قرار دهد.

در همین حال شماری از فرهنگیان ولایت غور می‌گویند که برای محافظت از منار جام باید اقدامات جدی از سوی حکومت طالبان صورت گیرد.

نبی ساقی، یکی از این فرهنگیان به رادیو آزادی گفت: "چند کاری‌که ما در این زمان می‌توانیم انجام دهیم این است که در قدم اول باید رفت‌وآمد موترها از کنار منار پیش‌گیری شود، به همین‌گونه هلیکوپترها در آنجا که برای دیدن از منار می‌آیند، باید در ارتفاع پائین پرواز نکنند و در این اواخر تعدادی از مردم در ارتفاع ۴۰ متری آن از طرف داخل بالا می‌شوند و به شکل دسته جمعی هم می‌باشد. هر گامی‌که در آن گذاشته می‌شود باعث می‌شود که منار لرزه پیدا کند و صدمه شدید ببیند. از مسئولین می‌خواهیم که از بالا شدن به منار جداً جلوگیری صورت گیرد."

نیک محمد مستمند، آگاه فرهنگی که از این منار دیدن کرده، می‌گوید که در ۲۰ سال گذشته در قسمت حفظ منار جام و کتیبه‌های آن هیچ کاری از سوی حکومت‌های قبلی و یونسکو صورت نگرفته است.

آقای مستمند می‌گوید: "من وقتی در حدود سه ماه قبل آن‌جا رفتم مشاهده می‌شود که قسمت‌های زیادی از کتیبه‌های منار جام در سال‌های گذشته فرو ریخته و قسمت‌های دیگر کتیبه‌ها هم در حال فرو ریختن است و این یک ضایعه جبران ناپذیر است و کسی قادر نیست که آن‌را بازسازی و دوباره به آن نصب کند. زمانی‌که ما از سازمان یونسکو و وزارت اطلاعات و فرهنگ سؤال کردیم می‌گویند که طی ۲۰ سال گذشته از سوی ما فقط مطالعه صورت گرفته که چگونه منار جام کج شده و چه کار های باید صورت بگیرد. متأسفانه این کار غیر مسلکی است که ۲۰ سال یک آبده که در خطر فروریزی قرار دارد ۲۰ سال روی آن مطالعه صورت گیرد و هیچ کاری برای آن انجام ندهید."

به‌گفتۀ آقای مستمند، باید در قسمت نگهداری منار جام و کتیبه‌های آن کار‌های عملی صورت گیرد تا از فروریزی آن جلوگیری شود.

دو سال پیش سیلاب‌های شدید بخش‌های زیادی از دیوارهای استنادی منار جام و هوتلی را که از سوی یونسکو اعمار شده بود، تخریب کرد و آب تا کناره‌های منار جام نفوذ کرد و آن را با خطر تخریب مواجه ساخت.

حکومت وقت و سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) نیز در آن زمان برای استحکام و بازسازی این منار تعهد کردند، تعهداتی‌که به‌گفتۀ رئیس اطلاعات و فرهنگ حکومت طالبان در غور تا کنون به جز یک دیوار کوچک استنادی دیگر موارد آن عملی نشده‌است.

منار جام غور ۶۳،۳ متر ارتفاع دارد. این منار در ۶۲ کیلومتری ولسوالی شهرک ولایت غور در تنگی درۀ موسوم به "جام" در نقطۀ وصل دریاهای جام و هریرود قرار دارد.

در کتاب جغرافیایی تاریخی غور آمده است که منار جام یکی از شهکار های دورۀ غوریان است و پس از قطب منار دهلی هند بلند‌ترین منار آجری یا خشتی جهان به شمار می‌رود.

بر اساس روایت‌های تاریخی منار جام در سال ۱۱۹۴ میلادی در زمان سلطان غیاث‌الدین غوری ساخته شده‌است.