پس از به قدرت رسیدن دوبارۀ طالبان، ایجاد مدارس یکی از اولویت‌های اصلی حکومت آنان است.
وزارت معارف حکومت طالبان می‌گوید، در نظر دارد در هر ولایت یک مدرسۀ دینی بزرگ را که کنجایش ۱۰۰۰ طالب العلم را داشته باشد ایجاد کند.
عزیز احمد ریان، سخنگوی این وزارت به رادیو آزادی گفت: "به طور خصوصی مدارسی در مناطق تازه آزاد شده تأسیس شده است. طرح جدید ساخت سه تا ده مدرسه ابتدایی در هر ولسوالی است که هم علوم دینی و هم علوم جدید را آموزش می‌دهند."
هزینۀ ساخت این مدارس از بودجۀ ملی افغانستان تأمین میشود، اما وزارت معارف طالبان به پرسش‌های ما در بارۀ هزینۀ آن و نحوۀ تطبیق این طرح پاسخی نداده است.
اما در حالی که حکومت جمهوری پیشین در هر ولسوالی و حتی ولایات افغانستان مدرسه‌های بزرگ دینی بزرگ زیر نظر وزارت معارف ساخته شده، هدف از ایجاد مدارس جدید از سوی طالبان چیست؟
زغم: یک برنامۀ درسی وجود دارد که ذهن انسان اصلاً رشد نمی‌کند، تنها حافظه پر میشود
محب زغم که همچنان عضو تیم نویسندگی نصاب آموزشی افغانستان است، به رادیو آزادی گفت که طالبان در تلاش این هستند تا پیروان ایدیولوژی خود را افزایش دهند.
آقای زغم از رویکرد طالبان نسبت به برنامه درسی مدارس دینی و محیط آن انتقاد می‌کند: "یک برنامۀ درسی وجود دارد که ذهن انسان اصلاً رشد نمی‌کند، تنها حافظه پر میشود و آنچه آموزگاران می‌گویند دانش آموزان مجبور می‌شوند همان را خوب یا بد حفظ کنند. فرصت تحقیق را برای آنها فراهم نمی‌کند."
محب زغم می‌افزاید، تجربه نشان داده است که دانش‌آموزان در مکتب‌های طالبان مورد ضرب و شتم قرار می‌گیرند و همین دانش‌آموزان پس از پایان تحصیلات خود با افراد دیگر رفتار مشابهی دارند.
به گفتۀ آقای زغم، این یکی از دلایلی است که نمونه‌های خشونت در رژیم کنونی طالبان نیز وجود دارد.
هرچند طالبان به این اتهامات پاسخی نداده اند، اما همواره بر اجرای قوانین شریعت تاکید کرده اند.
محق: طالبان می‌خواهند یک نظام تیوکراتیک قرون وسطایی بسازند."
محمد محق، یکی از عالمان دینی که دکترای مطالعات دینی دارد، برنامۀ طالبان را «مهندسی اجتماعی» خوانده و می‌گوید که رژیم‌های دیکتاتوری سعی دارند از آن برای «شست‌وشوی مغزی» نسل بعدی استفاده کنند: "اول با مدارس شروع میشود، تعداد مدارس را افزایش می‌دهد، سپس تعداد مدارس مدرن را کاهش می‌دهد. به این ترتیب آنها سربازانی را برای خود پیدا می‌کنند که در جنگ برای‌شان کارآمد باشد و کسانی که از این مدارس فارغ التحصیل می‌شوند، در سازمان‌های دولتی استخدام می‌شوند. آنها می‌خواهند یک نظام تیوکراتیک قرون وسطایی بسازند."
آقای محق ابراز نگرانی کرد که این اقدام طالبان مانع آموزش مدرن در افغانستان شده و منجر به سقوط علمی کشور میشود.
اما عزیز احمد ریان، سخنگوی وزارت معارف حکومت طالبان گفت که آنان متعهد هستند که راه را برای آموزش مدرن در افغانستان هموار کنند.
اما با اصرار مکرر ما آقای ریان تعداد مدارس دینی کنونی در افغانستان و تعداد دقیق طالبان در آنها را با رادیو آزادی در میان نگذاشت.
این نگرانی در حالی مطرح میشود که نورالله منیر، سرپرست وزارت معارف حکومت طالبان در سفرش به تعدادی از ولایات افغانستان بر ساخت مدارس دینی تأکید کرد و به جای دیدن از مکتب‌ها دیدن مدارس دینی را اولویت داد.
پیش از حکومت طالبان، وزارت معارف جمهوری پیشین یک نصاب درسی داخلی ویژه برای مطالعات دینی تهیه کرده بود.
یکی از تهیه کنندگان این نصاب درسی به دلایل مختلف نخواست نامش در این گزارش ذکر شود، به رادیو آزادی گفت که این نصاب درسی شامل تمام مفاهیم آموزش دینی مدرن است.
ضمناً، کتب مهم دینی که باید به زبان‌های ملی افغانستان خوانده شود، به زبان ساده و روان ترجمه شده است، اما قبل از تطبیق این نصاب، نظام جمهوری سقوط کرد.
به گفتۀ منبع، علمای برجستۀ دینی افغانستان در تدوین این نصاب درسی مشارکت داشتند و این یک طرح منحصر به فرد برای آموزش پیشرفتۀ دینی در منطقه بود.
ارادیو آزادی از طالبان پرسید که آیا به این نصاب درسی دسترسی دارند و اگر دسترسی داشته باشند، آن را اجرا خواهند کرد، اما پاسخی ندادند.
از زمانی که طالبان به قدرت رسیده اند، شمار زیادی از دانش‌آموزان علوم دینی در مدارس پاکستان مشغول به تحصیل هستند که به دلیل دامن زدن به افراط‌گرایی در افغانستان مورد انتقاد قرار گرفته اند.
برخی از مقام‌های کنونی طالبان نیز با این مدارس ارتباط نزدیک دارند. از جمله عبدالباقی حقانی سرپرست وزارت تحصیلات عالی و قلندرعباد، سرپرست وزارت صحت عامۀ حکومت طالبان.
این دو اخیراً در جریان سفر به پاکستان از مدرسۀ حقانیه دیدن و در آنجا سخنرانی کردند.
