دیروز و امروز سینما ها و علاقمندان آن در افغانستان

همایون تندر، می‌گوید در آخرین سال‌های سلطنت محمد ظاهرشاه و آغاز حکومت سردار محمد داود خان، سینما در افغانستان رونق زیادی داشت.

او که ۶۹ ساله است و در خارج از کشور زندگی می کند، به رادیو آزادی گفت از دوران جوانی خاطرات زیادی از تماشای فلم به ویژه فلم های هندی در سینما های کابل دارد.

"ما بچه‌ها بودیم، اگرچه نوجوانان هم بودیم اما هنوز خیلی بزرگ نشده بودیم، به سینمای پامیر می‌رفتیم، آن‌قدر پول نداشتیم که تکت بخریم، سپس به مسئول دروازه سینما دو افغانی می‌دادیم تا اجازه بدهد داخل شویم، اما شرط داشت که سر چوکی ننشینیم."

آقای تندر می‌گوید که به دلیل تعداد زیاد علاقمندان به تماشای فلم در سینماهای کابل، به‌ویژه فلم‌های هندی، نه تنها تکت ها بلکه شمارهٔ چوکی های سینما نیز در بازار سیاه فروخته می‌شد.

"سینمای بهزاد در شهر قدیم کابل، نزدیک بازار چوب بود، صندلی‌های چوبی بلندی داشت. وقتی وارد می‌شدیم، کسی پیدا می‌شد که کمی بدماش می بود، شال یا لنگی خود را روی چوکی پهن می‌کرد و می‌گفت اینجا را برای دوستانم رزرو کرده‌ام، بعد قبل از شروع فلم، جای یک نفر را دوباره به دو افغانی می‌فروخت."

همایون تندر می‌گوید که بسیاری از همصنفی های او با تماشای فلم های هندی زبان اردو را هم یاد گرفته بودند.
او اضافه می‌کند که تنها جوانان مجرد نه ، بلکه خانواده‌ها نیز به سینما می‌رفتند:

"در سینماهای زینب ننداره و پارک، جمعه شب‌ها خانواده‌ها به‌طور دسته‌جمعی می‌رفتند، دختران و زنان هم شامل بودند، پدران، برادران و افراد دیگر همراه بودند."

آقای تندر می‌گوید که آن زمان ورود به سینما با لباس افغانیِ «پیراهن و تنبان» اجازه نبود و تنها با پوشیدن پتلون می‌توانستند داخل شوند.

"داخل سینما با پیراهن و تنبان اجازه نبود، هیچ‌کس اجازه نداشت. در سینمای آریانا کسی مسئول نگهداری بایسکل ها بود پتلون هم کرایه می داد، حالا یادم نیست، یک یا دو افغانی بود. سپس صحنه‌های جالب داخل سینما را می‌دیدیم، پتلون برخی بزرگ بود، برخی تنگ، برخی کوتاه و برخی دراز."

ستاره‌های محبوب هندی، به ویژه درمندرا، بخش مهمی از خاطرات همایون تندر است.

"او بسیار مشهور بود، فیلم «شعله» و «جهیل کی اس پار» به‌ خصوص برای من خیلی جذاب بود، آهنگ‌ها و صحنه‌های زیبایی داشت، اکشن‌های درمندرا هنوز در چشم من است."

درمندرا دوشنبه، ۲۴ نوامبر، در سن ۸۹ سالگی درگذشت .

نرندرا مودی، صدراعظم هند، درگذشت درمندرا را «پایان یک دوره مهم در سینمای هند» خواند .

در بیش از چهار سال گذشته سینماهای افغانستان پس از آمدن طالبان بسته شده‌اند.

برخی سینماگران افغان می‌گویند تولیدکنندگان فیلم که پیش‌تر به صورت خصوصی فعالیت می‌کردند، اکنون بیشتر فعالیت های شان متوقف شده است.

سینما در افغانستان از سال ۱۹۲۳ و در دوران سلطنت امان‌الله خان رایج شد و در دوران سلطنت محمد ظاهرشاه با ایجاد مرکز وزارت اطلاعات و فرهنگ برای تولید فیلم‌های افغان، پیشرفت کرد.

بر اساس گزارش ‌های رادیو آزادی که بر اساس گفتگو با سینماگران افغان تهیه شده، در این کشور ۳۸ سینما فعالیت می کرد که ۱۷ سینما در کابل و ۲۱ سینما در سایر ولایت‌ها فعال بودند.

ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی حکومت طالبان، در اوایل حکومت طالبان به رادیو آزادی گفته بود که آنها طرحی برای فعال کردن فلم‌های افغان و تولید برخی فلم‌ها دارند، اما در اگست ۲۰۲۴ قانون امر به معروف و نهی از منکر طالبان در جریده رسمی که منتشر کرد نمایش موجودات زنده را ممنوع خواند.

تا کنون در ۲۳ ولایت، طالبان انتشار تصاویر موجودات زنده در رسانه‌های تصویری ممنوع کرده‌اند.