طالبان که با پیروزی های برق آسا بیش از دو سال پیش قدرت در کابل را به دست گرفتند، هنوز هم در برابر تلاش های جامعه جهانی برای اعتدال در رفتار خود مقاومت می کنند و تا هنوز نتوانسته اند مشروعیت جهانی کسب کنند.
اما بحران روزافزون بشری در افغانستان و توانایی بالقوه طالبان در مبارزه علیه تروریزم منطقوی و محدود ساختن تولید مواد مخدر سبب شده است که کشورهای غربی روابط خود را محتاطانه با حکومت آنها حفظ کند و چنین نظریه وجود دارد که اگر آنها حکومت خود را با معیارها و موازین بین المللی مطابق بسازند امکان به رسمیت شناختن و عادی شدن روابط با آنها وجود دارد.
هفته ها بعد از برگشت طالبان به قدرت در ماه اگست سال ۲۰۲۱، تلاشها برای برقراری روابط با آنها محدود شد؛ زیرا طالبان تعهدات خود را در رابطه با حقوق بشر رعایت نکردند و دروازه های مکاتب بالاتر از صنف ششم را به روی دختران بستند.
به گفته اشلی جکسن یکی از مدیران مرکز تحقیقاتی مستقر در سویس در مورد گروه هایی مسلح، همین وضعیت سبب شد که جامعه جهانی و ایالات متحده مذاکرات محدود را با طالبان قطع کنند.
«مفکوره ای وجود داشت که اگر آنها تماس ها را متوقف بسازند، اگر آنها تمام پروسه ها و مشوقات خود را که به خاطر رفتار خوب به طالبان پیشکش کرده بودند، قطع کنند، در آن صورت طالبان درک خواهند کرد که اشتباه کرده اند و مسیر خود را تغییر خواهند داد. اما هرگز چنین نشد و حال امریکا و دیگران آن را درک کردند.»
امروز حکومت طالبان هنوز هم مشروعیت ندارد و در حالت انزوا قرار گرفته است، کرسی ملل متحد در افغانستان به دست آنها نیست و یک تعداد انگشت شمار دفتر سیاسی آنها در کشورهای جهان وجود دارد.
اما به نظر خانم جکسن در اواخر مسیر جامعه جهانی در رابطه با تعامل با طالبان تغییر کرده است. در یک سال گذشته، مثالهای تغییر این مسیر تا اندازه
واضح بودند از جمله مذاکرات مقامات امریکا با طالبان و بحث ها روی مسائل حساس مانند خرابی وضعیت حقوق بشر در افغانستان مخصوصا رفتار با زنان و دختران.
همکاری در رابطه با انتقال کمک های خیریه جهانی، اقتصاد ضربه خورده افغانستان ، نقش طالبان در از بین بردن کشت کوکنار و ندادن پناه گاه امن به گروه های افراطی نیز در این مذاکرات مطرح شد.
سازمان ملل متحد هم راه هایی را بررسی کرد که چگونه تماسها را با افغانستان تحت تسلط طالبان ادامه بدهد.
یک تعداد انگشت شمار کشورهای جهان از جمله روسیه، چین، ایران، ترکیه و جاپان و اتحادیه اروپا حضور فیزیکی خود را در افغانستان حفظ کردند تا با مامورین ملل متحد در بخش مبارزه با بحران بشری در افغانستان که بزرگترین بحران بشمار می رود، همکاری کنند.
اما تحلیلگران به این باورند که این فعالیت ها به معنی به رسمیت شناختن حکومت طالبان در آینده نزدیک نیست.
از جمله نادر نادری که در مذاکرات صلح بین طالبان و حکومت سابق افغانستان در سالهای ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ در دوحه قطر شامل بود و اکنون همچون یک کارمند ارشد در مرکز تحقیقاتی وودرو ویلسن در واشنگتن کار می کند در پیامی به رادیو آزادی نوشته است:
«جامعه جهانی عجله ندارد که مسیر خود را تغییر دهد و موقف کنونی را حفظ خواهد کرد. اجماع غیر رسمی جامعه جهانی که حکومت طالبان را تا اینکه رفتار آنها در رابطه با زنان و شکل حکومت داری مبتنی بر حذف تغییر نکند، به رسمیت نخواهند شناخت، قویترین ابزار فشار است برای جامعه جهانی باقی مانده است.»
اما پیامهای متفاوت در مورد امکان عادی سازی روابط با طالبان، باعث سردرگمی شده است.
در هفدهم اپریل ۲۰۲۳، امینه محمد، معاون سرمنشی ملل متحد به افغانستان رفت و با مقامات طالبان ملاقات کرد. سپس، زمانی که او برنامه هایی را برای برگزاری کنفرانس ملل متحد برای بحث در مورد به رسمیت شناختن طالبان اعلام کرد، جنجال به پا شد.
یک روز بعد، رهبر طالبان در پیامی به مناسبت عید فطر گفت که هر عملی را انجام خواهند داد که شریعت اسلامی را کاملا عملی کنند. با تفسیری خاصی که طالبان از شریعت دارند روز به روز محدودیت را بر زنان بیشتر ساختند.
در چنین حالت دعوت برای اشتراک طالبان در مذاکرات ملل متحد از سوی سرمشی این سازمان لغو شد و ملاقات امریکا با طالبان در ماه جولای که مفکوره به رسمیت شناختن طالبان را قوی تر ساخته بود سبب شد که زنان افغان در کشورهای مختلف از جمله پاکستان و جرمنی دست به تظاهرات اعتراضی زدند.
سازمان ملل متحد در سال گذشته یک کمیسیونی را موظف ساخت تا در مورد اینکه طالبان تا چه حد اصول بین المللی را رعایت می کنند گزارش تهیه کند.
در مسوده این گزارش که در ماه نومبر به دست آمد نظریات منسجم نبود.
در این گزارش آمده بود که برای هر نوع شمولیت رسمی افغانستان به نهادها و سیستمهای جهانی به مشارکت و رهبری زنان نیاز است و اینکه وضعیت دختران و زنان در افغانستان "عمومی ترین" مسئله در مشورت با افغان ها است.
طالبان این گزارش را رد کردند.
اشلی جکسن، ضمن نامنسجم خواندن محتوای گزارش به این باور است که این راهکار حقوق زنان را به گفته او به عارضه جانبه مبدل کرده است:
"فکر میکنم آنچه ما دیدهایم این است که کشورهای غربی تلاش میکنند تا با حقوق زنان به سر طالبان ضربه بزنند، طالبان می گویند که اوه، پس این تنها چیزی است که شما به آن اهمیت میدهید. این یگانه اهرمی است که در اختیار داریم. بنابراین، آن را از شما می گیریم."
جکسن می گوید که تعامل به معنای عادی سازی یا به رسمیت شناختن نیست. اما از دید او غرب باید مسیر روشن و واقع بینانه ای را به سمت به رسمیت شناسی در پیش گیرد.
اما خانم جسکن از آینده نگران است.
"ترس من این است که بیشتر کشورهای غربی فقط می خواهند افغانستان را فراموش کنند، آنها می خواهند آن را از صفحه اول {مطبوعات} دور نگه دارند."
به گفته نادری، اقدامات و سیاست های طالبان آنان را نه تنها از جامعه جهانی، بلکه از افکار عمومی افغانستان هم منزوی کرده است.
نادری به این باور است که طالبان برای جلب اعتماد افغانها و اعتماد بینالمللی باید کارهای زیادی انجام دهند.
