در میان شک و تردیدها، انتظارها برای تغییر موقف پاکستان در قبال افغانستان در حال شکل‌گیری است.
سفر یک روزۀ اول ماه اکتوبر جنرال قمر جاوید باجوه لوی درستیز اردوی پاکستان و هیئت همراهش به کابل، ظاهراً فرصتی را برای آغاز یک فصل جدید در روابط میان اسلام‌آباد و کابل به میان آورده‌است، روابط که از دیر زمانی تنش‌آلود بوده‌است.
یکی از خواسته‌های اصلی حکومت وحدت ملی از پاکستان، ایجاد روابط دولت با دولت بوده که از دید حکومت افغانستان با این سفر هیئت بلند پایۀ نظامی پاکستان به کابل در مسیر محقق شدن قرار گرفته‌است.
شاه‌حسین مرتضوی سرپرست دفتر سخنگوی محمد اشرف غنی رئیس جمهور افغانستان روز چهارشنبه در گفتوگوی تیلیفونی با رادیو آزادی از نشانه‌های تغییر در موقف اسلام‌آباد در قبال کابل سخن گفت و افزود:
"وقتی هیئت پاکستان می‌آید با رئیس جمهور افغانستان و هیئت افغانستان گفت‌وگو می‌کند، می‌رساند که همان فرهنگ جدیدی دولت محور را که خواهان ایجاد و نهادینه شدنش در روابط ما هستیم، شکل گرفته‌است. این خودش یک تغییر است. تأکید رئیس جمهور هم این بود که نباید اسیر گذشته شویم. ما باید با یک نگاه به آینده از فرصت‌های پیش‌آمده در بخش‌های تأمین صلح، مبارزه با تروریزم، تجارت و ترانزیت و روابط میان ملت‌ها استفاده کنیم."
لحن و لفظ خبرنامۀ بخش روابط عامۀ اردوی پاکستان هم در پی سفر جنرال باجوه به کابل خوشبینانه بود.
در بخش از آن آمده است که "دو طرف روی چهارچوب کار برای ایجاد فضای صلح‌آمیز که منجر به روند سیاسی لازمی برای صلح پایدار و ثبات منطقه‌ای شود، توافق کردند. همچنان در مورد انجام گفت و شنیدهای منظم و متمرکز در سطوح گوناگون برای ایجاد روند دو جانبه به منظور کاهش سؤ تفاهم، مدیریت شرایط بحرانی و افزایش همکاری برای ایجاد صلح و ثبات در منطقه توافق نظر موجود بود."
به نظر می‌آید که پس از اظهارات هشدار آمیز و شدیدالحن دونالد ترمپ رئیس جمهور ایالات متحده امریکا روابط سرد میان اسلام‌آباد و کابل رو به گرمی نهاده است.
دونالد ترمپ در سخنرانی‌اش در آخرهای ماه اگست در جریان اعلام استراتژی جدیدش در مورد افغانستان و جنوب آسیا، از پاکستان خواست که از پشتیبانی گروه‌های شورشی تندرو که در خاک این کشور فعالیت دارند، دست بکشد.
او افزود:
"ما به پاکستان میلیاردها و میلیاردها دالر پرداخته‌ایم، در عین زمان آنان به همان تروریستان پناه می‌دهند که با آنان در حال جنگیم. اما، این رویکرد باید تغییر کند. و این رویکرد به‌طور فوری تغییر خواهد کرد."
رحیم‌الله یوسفزی روزنامه نگار پاکستانی و کارشناس امور سیاسی مستقر در شهر پشاور است.
از دید او دو نکته، یکی فراموشی گذشته و دیگری گام نهادن در مسیر بهبود روابط میان کابل و اسلام‌آباد با نگرش به آینده ارزنده پنداشته می‌شوند، ولی آقای یوسفزی در گفتوگوی تیلیفونی با رادیو آزادی روز چهارشنبه تصریح کرد که این حرف‌ها هنگامی مؤثر و سازنده خواهند بود که در عمل پیاده شوند.
او افزود:
"اکنون افغانستان از پاکستان انتظار خواهد داشت که در برابر شبکۀ حقانی و طالبان افغان اقدام کند یا این که آنان را به میز مذاکره بیاورد. پاکستان از افغانستان انتظار خواهد داشت که علیۀ جنگجویان پاکستانی که در افغانستان مستقرند اقدام شود. این آسان نخواهد بود، اما ما شنیده‌ایم که نیروهای خاص افغان علیۀ جنگجویان جماعت‌الاحرار که یک گروه یاغی پاکستانی است در ولایت ننگرهار در شرق افغانستان اقدام کرده‌اند. این در واقع، شاید پاکستان را به انجام اقدام مشابه در این طرف سرحد وادارد."
- دو پرسش عمده این‌جا مطرح می‌شوند یکی این که آیا قصر سفید ارادۀ راستین برای آوردن فشار بر پاکستان دارد؟
- آیا پاکستان به فشارهای ایالات متحده امریکا و متحدان اروپایی‌اش گردن می‌نهد؟
مایکل کوگلمن پژوهشگر در مرکز تحقیقاتی وودرو ویلسن در واشنگتن است.
کوگلمن در گفتوگوی تیلیفونی روز چهارشنبه با رادیو آزادی گفت که در ارادۀ ایالات متحده امریکا در پیوند با برخورد جدی با پاکستان شکی ندارد و به باور او ممکن است اقدام‌های از لغو موقف پاکستان به‌حیث متحد غیر ناتوی ایالات متحده گرفته تا افزایش حمله‌های طیاره‌های بی‌پیلوت برای نشانه گرفتن رهبران گروه‌های تروریستی در پاکستان اتفاق بیافتند.
اما، به باور او این که آیا پاکستان به فشارهای بین‌المللی در رأس ایالات متحده گردن می‌نهد یا نه؟ نمی‌توان به ساده‌گی پاسخ داد.
او افزود:
"نکتۀ اساسی این است که پاکستان در حفظ روابط با گروه‌های مثل طالبان و شبکۀ حقانی منفعت ملی ریشه‌داری دارد. چون که این‌ها به یک مقصد سودمند یا به استدلال من مقصد حیاتی استفاده می‌شوند. به این معنی که این گروه‌ها نفوذ و حضور هند را در افغانستان عقب می‌زنند. در واقع، پاکستان نمی‌خواهد که هند در افغانستان حضور گسترده داشته باشد. بنابرین، پاکستان این گروه‌ها را در دور نگهداشتن هند یک سرمایۀ بسیار سودمند می‌پندارد. فکر می‌کنم، ایالات متحده امریکا احتمالاً به افزایش فشار بیشتر نیاز داشته باشد و کارهای بسیار شدیدی باید انجام دهد تا همان پاسخی را که از جانب پاکستان نیاز دارد، به دست آرد."
در داخل افغانستان هم شماری از تحلیل‌گران، ناظران و صاحب نظران امور سیاسی-نظامی نسبت به این که رویکرد پاکستان در قبال افغانستان به‌گونۀ واقعی تغییر کرده باشد، شک دارند.
به‌گونۀ مثال، امرالله صالح رئیس پیشین ریاست عمومی امنیت ملی افغانستان و از منتقدان سیاست‌های پاکستان در قبال افغانستان، از حکومت وحدت ملی خواسته که صبر کند و از آغاز فصل تازۀ همکاری با پاکستان سخن نگوید.
آقای صالح در ادامۀ نوشته‌اش روی صفحۀ فیس‌بوک خود گفته‌است:
"تشریف‌آوری لوی درستیز پاکستان نه به‌خاطر کدام چرخش و نقطه عطف در سیاست آن‌ها و نه هم به‌خاطر قدرت ماست بلکه به‌خاطر تهدید و فشار ترمپ این‌جا آمده بود."
گره کور دیگر در روابط میان کابل و اسلام‌آباد نبود فضای اعتماد خوانده می‌شود.
ابوبکر صدیق ژورنالیست رادیو آزادی و ادیتور صفحۀ انگلیسی‌زبان گندهاراست.
به باور او نکته‌های زیرین می‌توانند سبب ایجاد فضای اعتماد میان دو کشور همسایه شوند.
او افزود:
"پاکستان و افغانستان در شرایط فعلی باید با یک دیگر در کار مبارزه با تروریزم همکاری کنند، چون که تروریزم امنیت هر دو کشور را با تهدید بزرگی روبه‌رو می‌کند. از سوی دیگر، هر دو کشور باید در سرحد مشترک‌شان در کنار تأمین امنیت، رفت و آمد آزادانه و تجارت قانونی را رشد دهند. به‌جای این که افغانستان و پاکستان درگیر نزاع باشند و مناسبات‌شان همیشه تنش‌آلود باشد، باید به مرکز همکاری منطقه‌ای مبدل شوند و میان چین، هند، روسیه و کشورهای آسیای مرکزی و کشورهای عربی به یک پل همکاری بدل شوند."
با نگاه به گذشته دیده می‌شود که رئیس جمهور غنی از همان آغاز تشکیل حکومت وحدت ملی تلاش‌های پیگیری را به هدف بهبود روابط با پاکستان آغاز کرد.
پس از مراسم تحلیف خود در ماه سپتمبر سال ۲۰۱۴، آقای غنی حتی همکاری امنیتی منطقه‌ای با هند را به تأخیر انداخت و با وجود انتقادها در داخل افغانستان به دیدار مقام‌های پاکستانی از جمله راحیل شریف لوی درستیز وقت این کشور به پاکستان رفت.
اما، تلاش‌های رئیس جمهور غنی پس از آن ظاهراً بی‌نتیجه ماندند که شورشیان طالبان به دنبال بیرون شدن قسمت اعظم نیروهای بین‌المللی در ماه دسمبر سال ۲۰۱۴ تحرکات‌شان را بیش از پیش در نقاط گوناگون افغانستان افزایش دادند.
جنرال شریف در سفرش در ماه فبروری سال ۲۰۱۵ به کابل گفت که "دشمنان افغانستان دشمنان پاکستان هستند."
نواز شریف صدراعظم پیشین پاکستان هم گفته بود که اسلام‌آباد از صلح به رهبری و مالکیت افغان‌ها پشتیبانی می‌کند.
اما طالبان به میز مذاکره آورده نشدند و از سوی هم درخواست‌های مکرر کابل در مورد نشانه گرفته شدن لانه‌های امن این گروه در خاک پاکستان نیز سر در گم ماندند.
اکنون، در پی سفر جنرال باجوه و بلند شدن زمزمه‌های یک آغاز نو در روابط میان کابل و اسلام‌آباد، به نظر می‌آید که رئیس جمهور غنی با دقت هرچه بیشتر به جلو گام می‌نهد.
به تازه‌گی، آقای غنی نشست‌های مشورتی را با چهره‌های با نفوذ سیاسی برگزار کرده‌است.
در یک خبرنامۀ تازۀ ارگ ریاست جمهوری آمده‌است که بزرگان جهادی و سیاسی در نشست مشورتی در ارگ، از آغاز گفت‌وگوها با پاکستان پشتیبانی و تأکید کرده‌اند که به‌جای احساسات در این مذاکرات باید از دقت و تدبیر کامل کار گرفته شود.
با این حال، جیمز متیس وزیر دفاع ایالات متحده امریکا در سه اکتوبر به کمیتۀ خدمات نظامی مجلس نماینده‌گان در کانگرس امریکا گفت که واشنگتن پیش از توسل به اقدام‌های دیگر، برای یک بار دیگر کار با اسلام‌آباد را آزمایش می‌کند.
او افزود اگر بهترین‌های تلاش‌های ما هم ناکام شوند، در آن صورت رئیس جمهور ترمپ هر گامی را که لازم باشد، بر خواهد داشت.
