در نیمه دوم دهه ۱۹۹۰ که طالبان تقریباً تمام افغانستان را زیر کنترول خود درآورده بودند، ولایت کوهستانی بدخشان زیر ادارۀ این گروه نبود.
اما، اکنون، طالبان بیش از دو سال است که دو ولسوالی استراتژیک بدخشان، وردوج و یمگان، را کنترول میکنند.
نفوذ جنگجویان مسلح در بدخشان نگرانیهای امنیتی را به همراه داشته، چونکه این ولایت شمال شرقی با پاکستان، چین و تاجکستان سرحد مشترک دارد.
عبدالوهاب مجروح یکی از هزاران بی جاشدۀ محلی است که دو سال پیش پس از آنکه طالبان و جنگجویان خارجی متحد شان وردوج را تصرف کردند، مجبور شد ولسوالی خود را ترک کند.
مجروح معلمِ ۳۸ ساله با همسر و پنج فرزندش اکنون در میان هزاران تن دیگر در ولسوالی بهارک پناه گزیدهاند.
او در صحبت تیلیفونی از بهارک به رادیو آزادی بیشتر گفت:
"سه سال میشود که تمام مکتبهای ما در وردوج بستهاست. بیش از ۳۰۰ معلم ما به خدمت در مناطق دیگر مجبور شده‌اند. جنگجویان از حاصلات گندم، چارمغز و حیوانات مردم عشر جمع آوری میکنند. آنان مردم قریه را مجبور میکنند که برایشان غذا آماده کنند."
محمد دولت خاور، ولسوال وردوج، اکنون در بهارک فعالیت میکند.
او میگوید بسته شدن ۱۷ مکتب در وردوج حدود ۱۱۰۰۰ شاگرد به شمول ۵۰۰۰ دختر را از فراگیری دانش بی بهره کردهاست.
او معتقد است که هزاران نفر از میان جمعیت ۳۵ هزار نفری وردوج از زیر تسلط طالبان گریختهاند.
خاور میگوید که شورشیان نسخه کوچکی از امارت اسلامی طالبان را در وردوج ایجاد کردهاند.
خاور در گفت و گوی تیلیفونی با رادیو آزادی از دشواریهای مرد وردوج سخن گفت:
"پس از گرفتن منطقه، شورشیان ابتدا تمام تلویزیونها را جمع آوری کردند، در مسجدها حاضری میگیرند، و زنان را از رفتن به بازار کوچک محلی بدون محرم شرعی منع میکنند."
خاور گفت که ملای هم برای کنترول رفتارهای ساکنان محل موظف شده‌است.
به گفتۀ خاور حضور جنگجویان خارجی در ولسوالی وردوج وضعیت را پیچیده تر ساختهاست:
"تعداد زیادی از ازبکستانیها، اویغورهای چین و افراد مسلح خارجی تاجکستانی در وردوج هستند، تا دو صد نفر هستند."
وردوج کوهستانی به دهلیز واخان راه دارد. دهلیز واخان یک نوار باریک در خاک افغانستان است که به مرز چین امتداد مییابد.
خاور میگوید که این منطقه مورد توجۀ جنگجویان وابسته به جنش اسلامی ترکستان شرقی قرار گرفتهاست.
این سازمان که توسط ایالات متحده و چین یک گروه تروریستی اعلام شده، در دو دهه گذشته با گروههای طالبان افغان و پاکستانی به نحوی در ارتباط بودهاست.
یک مقام محلی در بدخشان به این باور است که اعضای جنش اسلامی ترکستان شرقی که عمدتاً اویغورهای منطقۀ شینجن در شمالغرب چین هستند، تلاش دارند خود را به چین برسانند.
گل محمد بیدار معاون والی بدخشان است.
او در گفتوگوی تیلیفونی به رادیو آزادی گفت که جنگجویان خارجی به شمول اویغورها در ولسوالیهای وردوج، یمگان و احتمالاً در راغستان فعالیت دارند.
او افزود:
"اینها از فردی بنام مولوی فرقان اطاعت میکنند. شمار اویغورها به بیش از ۵۰ تن میرسد. اینها اهداف کلانی دارند، میخواهند تعداد خود را افزایش دهند و از طریق دهلیز واخان به چین بروند. اما تعهد ما به چیناییها این است که ما نمیگذاریم چنین شود و علیه شان در افغانستان به شدت میجنگیم."
بیدار میگوید که جنگجویان خارجی از کشور همسایه پاکستان به بدخشان نفوذ کردهاند:
"هنگامی که پاکستان عملیات خود را در وزیرستان شمالی {در سال ۲۰۱۴} آغاز کرد، جنگجویان از راه چترال در پاکستان به کران منجان ریختند و از آنجا به درۀ خستک در ولسوالی جرم سرازیر شدند. ما همچنین با ولایات نورستان کنر که نا امن هستند، راه داریم. اینها میتوانند که از طریق پاکستان از راه این ولایتها هم وارد بدخشان شوند."
نیروهای ایالات متحده در افغانستان در ۸ فبروری در یک اعلامیه مطبوعاتی گفتند که قرارگاههای طالبان و اعضای جنش اسلامی ترکستان شرقی را در بدخشان بمباران کردهاند:
"حمله هایی هوایی ایالات متحده در ولایت بدخشان، کمپهای آموزشی طالبان و دیگر مواضع جنگی را نابود کرد. این کمپهای آموزشی، از عملیات تروریستی در داخل افغانستان و همچنین عملیات که از سوی جنش اسلامی ترکستان شرقی در منطقۀ سرحد با چین و تاجکستان انجام میشد، حمایت میکرد."
در ادامه اعلامیه آمدهاست که هیچ گروهی ترویستی نمیتواند در افغانستان پناهگاه امن داشته باشد.
اعلامیه افزوده که جنگجویان جنبش اسلامی ترکستان شرقی تهدیدی برای چین به شمار میروند و از پشتیبانی طالبان در بدخشان و سراسر منطقۀ مرزی برخوردار هستند.
در پکینگ، جیانگ شوانگ سخنگوی وزارت خارجه چین هفته گذشته گفت که آنها اطلاعات خاصی در مورد این موضوع ندارند.
به گزارش رویترز، این مقام چین گفت که مبارزه با جنبش اسلامی ترکستان شرقی دغدغۀ اصلی مبارزه علیۀ تروریزم را برای چین تشکیل میدهد و این که مبارزه در برابر تروریزم مسئولیت همه کشورهای جهان است.
طالبان هنوز در مورد وضعیت در بدخشان و حملههای اخیر تبصره نکردهاند.
از سوی هم، نمیشد ادعاهای طرفهای درگیر در خط مقدم نبرد در مناطق دور افتادۀ شمالشرق را به گونۀ مستقلانه تائید کرد.
محمد زکریا سودا نمایندۀ مردم بدخشان در ولسی جرگۀ افغانستان است.
او در تماس تیلیفونی به رادیو آزادی گفت که جنگجویان در تلاشند تا بدخشان را به تختۀ خیز برای جنگهای نیابتی در منطقه مبدل سازند.
اما، سودا گفت که هیچ کس از تنش و کشمکش در بدخشان سود نخواهد برد.
او گفت:
"هر کس، هر گروه و هر کشوری که از تروریزم حمایت میکند، باید بداند که تروریستها در نهایت اسلحه خود را به سوی حامیان شان نشانه خواهند گرفت."
