یازده سپتمبر و تاثیرات آن بر افغانستان زیر سلطۀ طالبان

۲۱ سال پیش از امروز در یازدهم ماه سپتمبر سال ۲۰۰۱ ایالات متحده صحنۀ حملات مرگبار بود.

۸:۴۶ دقیقۀ صبح، یک طیارۀ مسافربری به برج شمالی مرکز تجارتی جهان در نیویارک برخورد کرد.

۱۷ دقیقه بعد، طیارۀ دومی به برج جنوبی ساختمان اصابت کرد.

طیارۀ سومی ۹:۳۷ دقیقه به ساختمان وزارت دفاع ایالات متحده برخورد کرد.

ربایندگان ظاهراً طیارۀ چهارمی را در مزرعۀ در پنسلوانیا سقوط دادند.

شمار قربانیان رویداد یازدهم سپتمبر نزدیک سه هزار تن اعلام شده است.

اسامه بن لادن، رهبر پیشین شبکۀ القاعده مدیریت و تمویل این حملات را به دوش داشت.

در آن زمان، طالبان به بن لادن متولد عربستان سعودی در افغانستان پناه داده بودند.

در هفتم ماه آکتوبر سال ۲۰۰۱ بود که جورج دبلیو بوش، رئیس جمهور آن وقت امریکا دستور عملیات نظامی در افغانستان را داد: "این حمله‌ها با دقت و هدفمندانه به این دلیل برنامه ریزی شده اند تا افغانستان دیگر پایگاه عملیاتی برای تروریستان نباشد و همچنان توانایی نظامی رژیم طالبان از بین برده شود. در این عملیات دوست محکم ما بریتانیا ما را همراهی می‌کند. دوستان نزدیک دیگر ما از جمله کانادا، استرالیا، جرمنی، و فرانسه نیز تعهد فرستادن نیرو کرده اند."

امریکا و بریتانیا بطور مشترک در اکتوبر سال ۲۰۰۱ حملات شان را در افغانستان آغاز کردند که با همین حملات طویل ترین جنگ آغاز شد

عملیات نظامی به رهبری امریکا سبب سرنگونی رژیم پنجسالۀ طالبان شد، اما اسامه بن لادن سال‌های سال از عملیات ایالات متحده فرار کرد.

بن لادن سر انجام از سوی نیروهای امریکا در دوم ماه می سال ۲۰۱۱ در منطقۀ ایبت آبادِ پاکستان کشته شد.

درست حدود یازده سال پس از این رویداد، ایالات متحده امریکا از کشته شدن جانشین اسامه بن لادن در همسایگی پاکستان خبر داد.

نیروهای خاص امریکا در دوم ماه می سال ۲۰۱۱ در منطقه ایبت آباد پاکستان بر اقامتگاه اسامه بن لادن حمله کردند که منجر به قتل او شد

جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده در اول ماه آگست اعلام کرد که ایمن الظواهری در حملۀ طیارۀ بی‌سرنشین امریکا در سی و یکم ماه جولای در یک خانه در کابل کشته شد، این اعلام کمتر از یکسال پس از خروج کامل نیروهای امریکایی از افغانستان صورت گرفت.

با گذشت بیش از یک ماه از اعلام امریکا در مورد کشته شدن ظواهری، طالبان تا کنون به گونۀ رسمی کشته شدن او را تایید نکرده اند و از تحقیق جدی و همه جانبه در این مورد سخن گفته اند.

قطع رابطۀ طالبان با گروه‌های تروریستی از جمله القاعده از مواد عمدۀ توافق‌نامۀ دوحه گفته شده است.

بیل روجیو، همکار ارشد در بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها مقیم ایالات متحده می‌گوید که رویداد کشته شدن ایمن الظواهری ادامۀ روابط میان طالبان و القاعده را ثابت می‌کند.

او به رادیو آزادی گفت که از زمان حمله ایالات متحده بر افغانستان به این سو طالبان روابط ‌شان با القاعده را حفظ کرده اند: "در حال حاضر افغانستان پناهگاه امن برای القاعده است. القاعده یک مهمان طالبان است. قتل الظواهری اخیراً این موضوع را ثابت کرد. به او در کابل تحت حفاظت سراج الدین حقانی پناه داده شده بود. رهبران دیگر القاعده نیز در افغانستان استند."

پس از کشته شدن اسامه بن لادن ایمن الظواهری معاون او به حیث رهبر شبکه القاعده انتخاب شد او به تاریخ سی و یک ماه جولای سال دوهزارو بیست دو در قلب شهر کابل در حمله طیاره بی پیلوت امریکایی کشته شد

مایکل کوگلمن، معاون بخش جنوب آسیا در مرکز پژوهشی ویلسن در واشنگتن دی سی است.

او به رادیو آزادی گفت که نشانه‌های از دور شدن طالبان و القاعده وجود ندارد: "طالبان از القاعده فاصله نمی‌گیرند. اگر به حمله به الظواهری نگاهی بیندازیم کاملاً واضح به نظر می‌رسد که کسی در صفوف طالبان خواه رهبران شبکۀ حقانی یا دیگران، رابطۀ کامل با الظواهری داشته برای تسهیل حضورش در این خانه در کابل. بخاطری که بسیار روشن است که ممکن نیست که بدون آگاهی کسی در رده‌های بلند طالبان و کمک کردن به الظواهری، او در آن جا حضور می‌داشت."

شورای روابط خارجی که مقرش در نیویارک است در چهاردهم ماه اپریل امسال در گزارشی گفته بود که پس از خروج کامل نیروهای امریکا از افغانستان در سی‌ام ماه آگست سال ۲۰۲۱، ایالات متحده حالا با جان گرفتن تهدید تروریستی مقابله می‌کند.

شماری از نیروهای حکومت سرپرست طالبان که لباس های نیروهای امنیت ملی حکومت مخلوع افغانستان را پوشیده اند در گوشۀ از شهر کابل

در گزارش این شورا به نقل از یک پیش بینی حکومت ایالات متحده، القاعده و شاخۀ ولایت خراسان گروه دولت اسلامی معروف به داعش در حال تقویت خوانده شده اند و آمده است که این گروه‌ها تهدید قابل ملاحظه را فراتر از افغانستان به بار آورده می‌توانند.

در گزارش به یک ارزیابی شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز اشاره شده است که در آن آمده است گروه‌های تروریستی نسبت به هر زمان دیگر در تاریخ از آزادی بیشتر در افغانستان برخوردار اند.

عارف سحر آگاه تروریسم بین‌المللی در لندن است.

او به رادیو آزادی گفت که افغانستان به پایگاه امن گروه‌های هراس افگن مبدل شده است: "افغانستان در سی یا چهل سال اخیر همیشه جولانگاه گروه‌های تروریستی بیرونی بوده است و حالا که طالبان بر کل افغانستان کنترل پیدا کرده اند، قطعاً که افغانستان به یک بزنگاه جدید و پایگاه امن مجدد این گروه‌های تروریستی بین‌المللی تبدیل شده است."

امیر خان متقی سرپرست وزارت خارجۀ حکومت طالبان چندی پیش در کنفرانس منطقه‌ای در تاشکند، پایتخت ازبکستان که روی مبارزه با تروریسم متمرکز بود، گفت که حکومت طالبان به تعهدش مبنی بر جلوگیری از استفادۀ تروریسم فراملی از افغانستان به عنوان یک پایگاه عمل کرده است.

اما انستیتوت صلح امریکا در مطلبی نوشته است که حضور ایمن الظواهری در کابل سخنان متقی و وعدۀ طالبان در مورد قطع روابطش با گروه‌های مانند القاعده را زیر سؤال برده است.

طالبان به گونۀ مکرر تاکید کرده اند که با گروه‌های تروریستی بین‌المللی هیچ روابطی ندارند.

ذبیح الله مجاهد، سخنگوی حکومت طالبان به رادیو آزادی بیشتر گفته است: "حالا حضور القاعده را در افغانستان نمی‌بینیم به اندازۀ که آن زمان {۲۰۰۱} بود."

اما بل روجیو در این مورد چنین نظر دارد: "طالبان ادعاهای مشابه را پیش از یازدهم سپتمبر کرده بودند. آن‌ها در واقع حتی پس از آن که ایالات متحده الظواهری را کشت، گفتند که القاعده در افغانستان نیست. بنابرین ما نباید بر طالبان پیش از یازدهم سپتمبر و پس از آن اعتماد می کردیم و امروز هم نباید اعتماد کنیم. آن‌ها در مورد روابط‌شان با القاعده و حضور القاعده در افغانستان دروغ گفته اند."

"احتمال افزایش تهدید القاعده به منافع امریکا"

بر بنیاد گزارش شورای روابط خارجی، احتمال می‌رود که تهدید القاعده به منافع ایالات متحده افزایش یابد.

در گزارش آمده است، در حالی که القاعده شاید کمپ‌های آموزشی بیشتر تروریستان در افغانستان ایجاد کند، در اجرای حملات مستقیم بر خاک ایالات متحده مشکل خواهد داشت، زیرا بر اساس گزارش، همکاری استخباراتی و تدابیر امنیت داخلی ایالات متحده بهبود یافته است.

اما بر اساس گزارش، عناصر القاعده ممکن است که حملات علیه اهداف ایالات متحده و غرب را در افریقا، اروپا، شرق میانه و آسیای جنوبی اجرا یا نقش الهام بخش ایفا کنند.

بر بنیاد این گزارش، چند فکتور عامل تهدید تروریستی فزاینده در افغانستان تلقی شده می‌تواند.

به گزارش شورای روابط خارجی، نزدیکی حکومت طالبان با چندین گروه تروریستی بشمول القاعده و این که طالبان به آن‌ها اجازه داده اند کمپ‌های آموزشی را در افغانستان احیا کنند.

در ادامه آمده است که ترکیبی از یک حکومت ضعیف و اقتصاد در حال فروپاشی به گروه‌های تروریستی فرصت می‌دهد تا فعالیت‌های‌شان را تنظیم کنند و به سربازگیری بالقوه بپردازند.

ذبیح الله مجاهد سخنگوی حکومت طالبان در جریان یک کنفرانس خبری در کابل 21 September 2021

حکومت طالبان مدعی است که بر تمامی کشور کنترل دارد و اجازه نمی‌دهد که گروه‌های هراس افگن تهدیدی را متوجه همسایگان و غرب بشمول ایالات متحده کند.

ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی حکومت طالبان به رادیو آزادی بیشتر گفت: "امارت اسلامی توانایی این را دارد که از خاک افغانستان علیه هیچ کشوری هیچ نوع دسیسه سازی و ضرری متوجه نشود و از این حالت ما جلوگیری کرده می‌توانیم. در یک سال که ما حاکمیت را به دست گرفته ایم از خاک افغانستان علیه هیچ کشوری استفاده نشده است. ما زیاد متوجه این موضوع استیم و مسئولیت خود می‌دانیم. همچنان داعش هم پدیده‌ای است که {شمارش} بسیار کم شده است و در حال تضعیف شدن است. آن هم تهدیدی نیست که از خاک افغانستان تهدیدی را ایجاد کند. البته ما علیه آن‌ها مبارزه می‌کنیم."

آقای مجاهد در ماه سرطان در توییتر نوشته بود که هشت تن از افراد وابسته به داعش که به گفتۀ وی، تاجیکستان و ازبکستان را هدف حملات راکتی قرار داده بودند، کشته و بازداشت شده اند.

عارف سحر می‌گوید که برخی از تحولات سیاسی در منطقه و جهان می‌تواند زمینه را برای به روز خطر‌های نو از افغانستان فراهم کند: "پاکستان، ایران، کشور‌های آسیای مرکزی، جنگ روسیه و اوکراین، تمامی این مناسبات تاثیر خیلی عمیق و معکوس بر اوضاع افغانستان می‌گذارد. بنابرین، در آینده هیچ قدرت و ارادۀ در درون طالب دیده نمی‌شود مبنی بر اینکه جلو این حرکات تروریستی و فعالیت‌های تخریب کننده و ویرانگر القاعده و سایر گروه‌های ترویستی از خاک افغانستان را بگیرد.

بل روجیو می‌گوید که تهدید واقعی القاعده است تا شاخۀ ولایت خراسان گروه دولت اسلامی معروف به داعش:
"طالبان علیه گروه دولت اسلامی خواهند جنگید. آن‌ها در حال حاضر می جنگند. اما گروه دولت اسلامی برخی حملاتی را علیه کشور‌های همسایه انجام داده است. حملات راکتی علیه تاجیکستان و کشور‌های مثل ازبکستان راه اندازی کرده است. اما القاعده پناهگاه امن در آن جا دارد، بنابرین برای سرکوب القاعده کاری انجام نمی دهند، زیرا القاعده مهمان افغانستان است. بناءً به نظر من این تهدید واقعی است که از افغانستان سرچشمه می گیرد."

خبرگزاری اسوشیتد پرس، در دهم ماه دسمبر پارسال به نقل از جنرال فرانک مک کنزی، که در آن زمان رئیس فرماندهی مرکزی ایالات متحده بود، گزارش داد که از زمان خروج نیروهای امریکا از افغانستان، شمار افراد القاعده در این کشور افزایش یافته است.

اما او از دادن آمار در مورد شمار آن‌ها خودداری کرد.

به گزارش شورای روابط خارجی، به دنبال رها شدن چند هزار زندانی از پایگاه هوایی بگرام و زندان پلچرخی، شمار افراد شاخۀ ولایت خراسان گروه دولت اسلامی معروف به داعش از دو هزار به تقریباً چهار هزار تن افزایش یافته است.

در ادامه آمده است که گروه‌های دیگر از جمله تحریک طالبان پاکستان، جنبش اسلامی ترکستان شرقی، گروه جهاد اسلامی و جنبش اسلامی ازبکستان در حال حاضر در افغانستان فعالیت می کنند.

یکسال از حاکمیت دوبارۀ طالبان بر افغانستان گذشت، اما هنوز هیچ کشوری حکومت سرپرست طالبان را به رسمیت نشناخته است.

بارنت روبین، مشاور پیشین سازمان ملل متحد و وزارت خارجۀ ایالات متحده می‌گوید که در پیوند به پناه دادن به القاعده در افغانستان، اقدام تازۀ جهانی علیه طالبان محتمل به نظر نمی‌رسد: "احتمال نمی‌رود که جامعۀ جهانی تدابیر سخت تر را در مورد طالبان در افغانستان وضع کنند، زیرا تدابیر سخت پیشاپیش به اجرا گذاشته شده است از جمله نبود به رسمیت شناسی دپلوماتیک، منجمد شدن دارایی‌های بانک مرکزی و انواع تحریم‌ها بر حکومت طالبان و اعضای طالبان. اما هدف عمدۀ دپلوماتیک طالبان اکنون آزاد شدن دارایی ها، رفع تحریم‌ها و کسب شناسایی دپلوماتیک است. اما آن‌ها در صورتی که به پناه دادن به رهبری القاعده ادامه دهند، به هیچ یک از این اهداف خود دست نخواهند یافت."

یازده سپتمبر و تاثیرات آن بر افغانستان زیر سلطۀ طالبان